Wat gebeurt er als mensen de regie over hun leven kwijtraken? Sommigen zullen ten onder gaan, anderen krabbelen weer op. Met die laatste groep mensen gaat Stef Bos in het nieuwe KRO-NCRV-programma Serenade van Stef in gesprek. Vrijdag is de eerste aflevering te zien. 

“Het vertrekpunt voor deze serie waren de zeven werken van barmhartigheid”, vertelt zanger en songwriter Stef Bos. Dingen als de naakten kleden en voor de zieken zorgen, zijn volgens hem essentiële zaken in het leven.

“Het gaat erom dat je in de ander ook jezelf probeert te zien”, zegt Bos, die met de Bijbel is opgegroeid. “Dan komt het allemaal wel goed. Als dat niet gebeurt, dan snijden we elkaar de strot af. Ja, dat is toch zo… als je in een ander jezelf ziet, doe je hem geen pijn. Het is een vertrekpunt, en ik weet dat het idealistisch is, maar ik geloof er altijd nog in.”

‘Eigenlijk is dat lied een soort gebed’

Dat kader is vrij gehanteerd als format voor dit nieuwe programma, waarin hij songs schrijft voor de mensen die hij interviewt.

Uiteindelijk lopen er twee lijnen door het programma: hoe Bos tot een song komt, en verhalen over vallen en opstaan. Die verhalen spelen de hoofdrol, zegt hij: “Er zit een soort toen en nu in het verhaal. We gaan naar de plek waar het mis ging in iemands leven. Dan volgt er een reflectie van mij om vervolgens naar de plek te gaan waar de hoofdpersoon nu in zijn leven is.”

Het levensverhaal verwerkt Bos met zijn band in een lied. Zo schreef hij voor Astrid, die MS heeft, ‘Leer mij om te dansen als ik niet meer kan bewegen’. “Eigenlijk is dat een soort gebed, zo heb ik het geschreven.”

Een kentering

De levensverhalen gaan over problemen waar de geïnterviewden vaak weinig grip op hebben, zoals een vrouw die al drie keer een psychose heeft gehad, een jongen die als baby al door zijn ouders werd afgestaan of een man die diep in de schulden belandde na een vechtscheiding.

Toch vindt er altijd een soort van kentering plaats in hun levens. “De vrouw met MS had er niet om gevraagd om tot aan haar nek verlamd te zijn. Maar als je ziet hoe goed ze daarmee omgaat… Daar wordt ik zo gelukkig van. Hoe ze dat doet? Dat vraag ik me ook af.”

‘Te gek om zo’n verhaal door te geven’

Zijn geïnterviewden hadden iets gemeen, zag hij: steeds als hun situatie moeilijker werd, zochten ze toch weer naar lichtpunten. “Het gaat om afschalen naar een niveau waar je toch weer mogelijkheden ziet. En dat is een kunst. Ik weet niet of ik het kan, maar ik vind het te gek om zo’n verhaal door te geven.”

Bos vindt het belangrijk dat mensen beseffen dat ze zelf iets moeten willen om uit de problemen te raken. “Het kan nooit zonder je medemens, maar je moet wel zelf uit het moeras willen. Er kunnen nog zoveel stichtingen zijn die je willen helpen, als je zelf niet wilt, lukt het niet.”

Tot de kern komen

Dat roept natuurlijk de vraag op waarom het ene mens die wil wel heeft, en de ander niet. Dat hangt volgens de zanger af van wat mensen als het belangrijkste in hun leven beschouwen: waarvoor willen ze leven?

Bos verwijst naar het boek De zin van het bestaan van Viktor Frankl, de Oostenrijkse psychiater die de Holocaust overleefde. “Hij trok vanuit zijn Auschwitz-ervaring een heel simpele conclusie: als je iemand alles afneemt, kan hij daardoor zijn kern kwijtraken… of juist tot de kern komen. Op die splitsing besluit je zelf welke kant je uitgaat. Als je het punt kunt vinden dat voor jou essentieel is, dan kun je alles kwijtraken, maar rond dat punt toch weer iets nieuws bouwen.”

‘Het draait niet om mij’

Zelf begon hij rond zijn veertigste die kern van zijn leven beter te begrijpen. Hij besefte, vertelt hij, dat hij deel is van een groter geheel. Het was een bevrijdende ingeving.

“Er hebben al zoveel mensen rondgelopen, ik voeg gewoon iets toe. Ik ben als iemand die een steen legt in de eeuwenlange bouw van een kathedraal. Ik wil dat ook doen. Met dat besef kreeg ik opeens een bestemming. Als er nare dingen gebeuren, denk ik nu: het draait niet om mij. Toen ik daar achter kwam, gleed er een last van mijn schouders.”

In een traditie staan

Hij haalt het voorbeeld van Nelson Mandela aan. “Hoe kon hij zo lang in de gevangenis zitten? Omdat hij dacht: het draait niet om mij. Als hij zijn eigen leven als een volstrekte noodzaak had gezien, had hij zelfmoord gepleegd, want dan kun je het niet uitstaan dat je alles wordt afgepakt. Maar hij wist, ik sta in een traditie en dit is wat ik bijdraag.”

De zevendelige serie Serenade van Stef is gemaakt in samenwerking met het Kansfonds. Het programma is vanaf 6 november wekelijks om 16.35 uur te zien op NPO1. De eerste aflevering is al te zien op NPO Plus.