De KNR heeft in het kader van het aanstaande ad limina-bezoek de staat van het religieuze leven in Nederland in kaart gebracht. Het weinig verrassende rapport is bedoeld om Rome te tonen hoe de KNR omgaat met de voortschrijdende krimp van het religieuze leven.
Religieuzen gaan niet mee op de aanstaande ad limina-reis van de Nederlandse bisschoppen naar Rome, maar het religieuze leven in Nederland zal wel degelijk een gespreksonderwerp zijn tijdens het bezoek. Op verzoek van het Dicasterie voor de Instituten van Gewijd Leven en Sociëteiten van Apostolisch Leven, het curieorgaan voor het religieuze leven, heeft de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR) een rapport opgesteld over de stand van zaken binnen de Nederlandse kloostergemeenschappen.
Grote verrassingen treffen de Vaticaanse ontvangers niet aan in het rapport. Het reeds vergrijsde en slinkende religieuzenbestand blijft vergrijzen en krimpen; slechts 388 van de 2783 religieuzen is jonger dan zeventig. Het aandeel niet-Nederlanders in Nederlandse kloosters neemt toe: een kleine vierhonderd religieuzen is van buitenlandse afkomst.
Volgens de KNR hangt de terugloop van binnenlandse roepingen tot het kloosterleven onder andere samen met de maatschappelijke secularisering en de individualisering: “Weinig mensen gaan nog levenslange verbindingen aan.” Jonge mensen die wel voor het religieuze leven kiezen, staan volgens de KNR anders in het leven dan voorgaande generaties: “Zij zijn eraan gewend dat de Kerk klein en zwak is, en dat de keuze voor […] het religieuze leven niet vanzelfsprekend is.”
De KNR zet vraagtekens bij de bestendigheid van de buitenlandse aanwas, inmiddels de grootste bron van kloosterlingen voor ons land. Om buitenlandse religieuzen te blijven trekken en ook hier te houden, moet er meer gedaan worden om hen zich thuis te laten voelen, aldus het rapport.
“Het Nederlandse geestelijke klimaat is uitdagend voor religieuzen uit andere landen”, staat in het rapport. De KNR laat weten voor dat doel soort handleiding te hebben samengesteld, “om een goede begeleiding te verzekeren van de leden die naar Nederland worden uitgenodigd en ook van de communiteiten die hen ontvangen.”
De “afgenomen bestuurskracht” ziet de KNR als het grootste zwakke punt van de congregaties. Aangezien het leeuwendeel van de religieuzen in ruste is, zijn er bijna geen jonge religieuzen om bestuurstaken op zich te nemen. Dat leken bijna geen verantwoordelijkheden mogen dragen, “maakt een goed bestuur nog moeilijker”, aldus de KNR.
Ook “de diversiteit aan mentaliteiten en opvattingen” bij religieuzen wordt “niet altijd als rijkdom beschouwd”. Volgens woordvoerder Erica op ’t Hoog bestaan er onder religieuzen grote verschillen in opvattingen over veel onderwerpen, zoals medische ethiek. “Diversiteit is mooi, maar kan tot spanningen leiden”, zegt ze. “De KNR probeert iedereen daarin bij elkaar te houden.”
De KNR legt in het rapport ook het eigen functioneren als koepelorganisatie onder de loep. De relatie met de bisschoppenconferentie, die als gevolg van de polarisatie eind vorige eeuw verzuurd was, is volgens de KNR verbeterd, mede doordat de aanpak van de misbruikcrisis samen optrekken vereiste. Ook de banden met de pers worden als positief ervaren: de KNR schrijft blij te zijn met de journalistieke aandacht voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen in kloosters.
“Jongere religieuzen hebben vaak in hun eigen orde al zoveel taken dat ze er geen bij kunnen nemen.”
Tweet dit!
Enigszins verrassend is dat de KNR in het rapport aankondigt het Dicasterie te gaan vragen om het bestuur te mogen verkleinen. Volgens de statuten moet het KNR-bestuur zeven tot negen leden tellen; de KNR wil naar een bestuur van vijf tot zeven leden. Ook dat heeft met de krimp te maken, legt Op ’t Hoog uit: “Ons bestuur bestaat uit religieuzen en moet ook een aantal oversten tellen, maar alle posities vullen wordt steeds lastiger. Jongere religieuzen hebben vaak in hun eigen orde al zoveel taken dat ze er bij ons geen bij kunnen nemen.”
Ook het Bureau, dat ondersteunende taken uitvoert voor andere KNR-afdelingen, moet krimpen volgens het rapport. Het aantal betaalde krachten wordt langzaam in mindering gebracht, van ongeveer tien nu naar vijf in 2030. “We zijn al aan het krimpen: als iemand weggaat, wordt die persoon niet of gedeeltelijk vervangen”, aldus Op ’t Hoog.
Religieuzen gaan niet mee op ad limina, dus wat men in het Vaticaan precies over het KNR-rapport te melden heeft, zal de organisatie uit tweede hand moeten vernemen. Volgens Op ’t Hoog is nu niet bekend welke bisschoppen een gesprek met het Dicasterie voor het religieuze leven zullen voeren. “Het ad limina is iets tussen de bisschoppen en het Vaticaan; de KNR is daar geen partij in”, legt ze uit. “Er komt dus geen feedback vanuit het Dicasterie naar ons.”
Wel hebben de Nederlandse bisschoppen ongeveer vier keer per jaar een overleg met de KNR. Tijdens een volgend overleg zal de feedback uit Rome zeker op de agenda staan, verwacht Op ’t Hoog.
Lees hier het volledige rapport.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
