Bijna zestig procent van de gehuwde vrouwen in Oeganda is slachtoffer van geweld. Vaak zitten ze vast in een gewelddadige relatie omdat ze financieel afhankelijk zijn van hun man. De Kerk bestrijdt het geweld via voorlichting en hulpprogramma’s.

In haar ziekenhuisbed legt de 39-jarige Grace Namakula met een gezwollen, van pijn vertrokken gezicht uit hoe haar echtgenoot haar ernstig verwondde na een ruzie. “Hij sloeg en schopte me omdat ik had geklaagd dat hij een tweede vrouw heeft getrouwd zonder mijn medeweten”, zegt de moeder van vijf kinderen. “Ik smeekte hem om me te vergeven, maar hij trok mijn kleren uit en bleef slaan.”

Namakula werd door haar buren gered en naar het ziekenhuis gebracht. Ze gaat al twintig jaar gebukt onder het geweld van haar man; aan het huwelijk blijft ze vasthouden omdat ze nergens anders heen kan. Haar ouders zijn overleden, een baan heeft ze niet. “Toen hij die tweede vrouw trouwde, werd hij nog agressiever.” Waar Namakula terecht kan als ze toch van hem zou scheiden, weet ze niet.

Meerderheid slachtoffer van geweld

Namakula is een van de vele vrouwen in Oeganda die met steeds meer geweld te maken krijgen, ondanks wetgeving die dat tegen zou moeten gaan. Volgens een Oegandees bevolkingsonderzoek uit 2016 – het meest recente – gaf 58 procent van de getrouwde vrouwen aan slachtoffer te zijn geweest van fysiek, emotioneel en seksueel geweld. De slachtoffers van fysiek geweld werden in 56 procent van de gevallen door hun huidige echtgenoot mishandeld; in 29 procent van de gevallen was een ex-partner de dader.

Deze cijfers spoorden de Kerk aan tot een reactie. Religieuze leiders in het Oost-Afrikaanse land hebben zich voorgenomen gendergerelateerd geweld te bestrijden. Ze zetten daarbij in op activiteiten die bewustwording moeten genereren om geweld tegen te gaan en kwetsbare vrouwen en meisjes te beschermen.

Openbare dialogen

In het oostelijk gelegen bisdom Tororo bezoekt priester John Okoroi dorpen om met de inwoners te praten over geweld. “We zijn vastberaden om geweld tegen vrouwen en meisjes te stoppen”, zegt hij. Naast zijn dorpsbezoeken werkt Okoroi ook samen met organisaties en dorpsouderen om openbare dialogen in elk dorp op gang te brengen. Tijdens deze gesprekken krijgen inwoners de kans om over geweld te praten en suggesties te doen.

Okoroi werkt onder meer samen met Uganda Women’s Network, een organisatie voor vrouwengroepen. Deze organisatie biedt slachtoffers van geweld medische en psychosociale hulp en rechtsbijstand. Coördinator Evelyn Nasenya ziet een opmars van genderspecifiek geweld binnen huwelijken. Culturele gebruiken, zoals een ongelijke machtsverhouding tussen mannen en vrouwen, vroeg trouwen, polygamie, vrouwenbesnijdenis, het verkiezen van de familie-eer boven de veiligheid van vrouwen, geweld met betrekking tot bruidsschatten, verkrachting binnen het huwelijk en seksuele intimidatie zijn volgens Nasenya van invloed op het geweld.

“Gendergerelateerd geweld moet stoppen en slachtoffers moeten bescherming krijgen”, zegt Nasenya, die signaleert dat mishandelaars geweld als de enige oplossing voor ruzie beschouwen. “We roepen vrouwen en meisjes op zich tegen geweld te verzetten en ons en de politie te verwittigen. Ons doel is om vrouwen in ieder dorp van hun rechten op de hoogte te brengen.”

Baankansen geven

In het midden van het land heeft priester William Mirimu zijn krachten gebundeld met de National Association of Women’s Organizations in Uganda. De priester creëert bewustzijn bij vrouwen over hun rechten en probeert meisjes op school te houden, zodat ze niet te vroeg trouwen en ook niet besneden worden. Volgens Mirimu kan geweld worden tegengegaan door vrouwen een opleiding en baankansen te geven. Vrouwen die in armoede leven zijn namelijk extra kwetsbaar, omdat ze geen toegang hebben tot rechtsbijstand en zichzelf niet kunnen onderhouden in het geval van scheiding.

Godsdienstonderwijzer Gilbert Emorut van het bisdom Kasana-Luweero, ten noordoosten van de hoofdstad Kampala, laat weten dat kerkleiders in samenwerking met andere organisaties een trainingsprogramma hebben opgezet waarin slachtoffers van vrouwengeweld een eigen bedrijfje kunnen opstarten.

“Het programma helpt veel vrouwen, die zichzelf en hun familie met een eigen bedrijf kunnen ondersteunen”, zegt Emorut. “Dat gaat het geweld tegen: als we vrouwen daadkracht geven en kinderen naar school laten gaan, kan gendergerelateerd geweld iets van het verleden worden.”

Leidinggevende posities vervullen

Priester Mirimu onderschrijft dat: “Vrouwen moeten hun stem laten horen middels een rol in de economische ontwikkeling van Oeganda. Ik hoop dat ze leidinggevende posities binnen kerken, scholen, de overheid en instituten gaan vervullen.”

Jesca Waswaka is een van de vrouwen die zo’n training gevolgd heeft. Na jaren van fysieke mishandeling is ze van haar echtgenoot gescheiden. Waswaka heeft binnen het programma een training in de pluimveehouderij gevolgd, waarna ze enkele kuikens kocht en van daaruit haar bedrijfje opzette.

“Ik ben nu een financieel onafhankelijke vrouw, dat geeft me zelfvertrouwen”, zegt de moeder van vier kinderen. Ze richt zich momenteel op het uitbreiden van haar onderneming. “Ik hoop dat dit programma ook andere slachtoffers van vrouwengeweld bereikt, zodat ook zij een beter leven kunnen beginnen.”