In KN lieten we vorig jaar de Franse katholieke filosofe Chantal Delsol aan het woord die déréalisation, het proces van toenemende werkelijkheidsweigering, aanwijst als het grootste probleem van de moderniteit. De worsteling met de genderideologie op de gezinssynode bewijst dat het fenomeen aan de katholieke Kerk evenmin voorbij gaat. Ook daar wint ideologie het steeds vaker van de sobere reflectie op wat werkelijk het geval is.
We denken in “een Prometheïsche visie van meesterschap over de wereld” de werkelijkheid eindeloos onze wil op te kunnen leggen, aldus de paus. We maken zelf wel uit of we man, vrouw, of iets daar tussenin zijn. Wie er anders over denkt, demoniseren we intussen als religieuze extremist of homohater. Want ondanks de camouflage van ‘tolerantie’ waaronder zij zich in de samenleving genesteld heeft en haar eisen stelt, verdraagt deze ideologie nog minder dissidentie dan andere.
Als paus Franciscus betrekt de hernieuwde werkelijkheidszin op de ‘ecologie’. Daaronder verstaat hij op de eerste plaats wat iedereen er onder verstaat, maar tegelijk stelt hij voor het breder te zien. Mgr. De Korte – die zich een jaar lang ‘theoloog des vaderlands’ mag noemen – deinsde er bij de Nederlandse presentatie niet voor terug van een “christelijk holisme” te spreken, een “heelheidsdenken, waarbij heel de schepping wordt gezien als één broeder- en zusterschap”.
Vanuit deze franciscaanse spiritualiteit bedrijft de paus zijn kritiek. Hij hekelt het feit dat de mensheid een doodlopend pad ingeslagen is van een ontwikkeling die (en de cursivering is van de paus zelf) volgens een ongedifferentieerd en eendimensionaal paradigma verloopt. Een paradigma is een samenhangend geheel van bewezen stellingen en aannames die als het ware de bril zijn, waardoor je naar de werkelijkheid kijkt. Zo’n bril is onvermijdelijk, maar soms moeten de glazen vernieuwd worden. En je moet hem altijd kunnen afzetten, om het onderscheid te maken tussen de werkelijkheid en het beeld dat je je ervan hebt gevormd om die werkelijkheid te lijf te kunnen gaan. Klopt dat nog wel?
Bij alle spiritualiteit heeft de encycliek daarom verregaande praktische implicaties, bijvoorbeeld ook voor het politieke gedrag van katholieken, hun activiteiten in de samenleving en voor katholieke media. Vanuit een “integrale ecologie” mogen katholieken zich immers niet in hun geloof opsluiten, maar zij moeten, zoals de paus schrijft, “zich constant uitgedaagd voelen”. Gelovigen moeten worden aangemoedigd “altijd open te zijn voor Gods genade en voortdurend terug te grijpen op hun diepste overtuigingen aangaande liefde, rechtvaardigheid en vrede”.
