Hij zegt onder meer dat de Kerk geroepen is om Christus’ barmhartigheid te verspreiden “onder iedereen die zichzelf erkent als zondaar, die zich verantwoordelijk voelt voor wat hij verkeerd heeft gedaan, onder iedereen die behoefte heeft aan vergeving. De Kerk is niet op de wereld om te veroordelen, maar om de ontmoeting mogelijk te maken met die intense liefde die Gods barmhartigheid is”.
De paus herhaalt zijn uitspraak dat de Kerk daarvoor “naar buiten” moet treden. “De kerk en de parochie uit, naar buiten om de mensen te gaan zoeken op de plek waar ze wonen, waar ze lijden, waar ze hopen. Het veldhospitaal, het beeld waarmee ik die ‘uitgaande kerk’ altijd graag vergelijk, heeft als kenmerk dat het daar verrijst waar de strijd wordt geleverd: het is niet het solide, volledig uitgeruste bouwwerk waar mensen naartoe gaan om zich te laten behandelen voor hun kleine en grote kwalen. Het is een mobiel gebouw, voor de spoedeisende hulp, de noodgevallen, om te voorkomen dat de strijders sterven. Daar worden spoedbehandelingen geboden, mensen komen er niet voor een controle bij de specialist”.
Franciscus zegt te hopen dat het Jaar van Barmhartigheid dat hij uitriep “steeds meer het gezicht naar boven zal halen van een kerk die de moederlijke gevoelens van barmhartigheid herontdekt en die tegemoetkomt aan de vele ‘gewonden’, die behoefte hebben aan een luisterend oor, begrip, vergeving en liefde”.
Dat betekent niet dat de Kerk de waarheid niet zou moeten spreken, aldus de paus: “De Kerk veroordeelt de zonde wel, want ze moet de waarheid zeggen: dit is een zonde. Maar tegelijkertijd omhelst de Kerk de zondaar die zichzelf als zodanig erkent, ze haalt hem naar zich toe, vertelt hem over de eindeloze barmhartigheid van God. Jezus heeft zelfs vergeving getoond aan degenen die Hem kruisigden en Hem verachtten”.
Hij verwijst naar de parabel van de Verloren Zoon: “Daar lezen we dat het niet alleen ging om ontvangen of vergeven, maar er is sprake van een ‘feest’ voor de zoon die is teruggekeerd. De barmhartigheid komt tot uitdrukking in de vreugde van het feest, die duidelijk wordt beschreven in het evangelie volgens Lucas: ‘Ik zeg u, zo zal er in de hemel meer blijdschap zijn over één zondaar die zich bekeert, dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen bekering nodig hebben.’ (15,7).”
Franciscus gaat verder: “De vader zegt niet: ‘En als hij nu nog een keer terugvalt, weer weggaat en nog meer zonden begaat, dan moet hij het maar bekijken!’ Nee, want aan Petrus, die vroeg hoe vaak hij moest vergeven, antwoordde Jezus: ‘Tot zeventig maal zeven keer toe’ (Het evangelie volgens Matteüs 18,22), oftewel altijd weer opnieuw. De oudste zoon van de barmhartige vader krijgt de kans om de waarheid te zeggen over het gebeurde, al begrijpt hij er niks van, ook omdat de jongste zoon toen hij bij thuiskomst zichzelf begon te beschuldigen niet eens de kans kreeg om te praten: zijn vader hield hem tegen en omhelsde hem. Juist omdat er zonde is in de wereld, juist omdat onze menselijke aard gewond is geraakt door de oerzonde, kan God die zijn Zoon voor ons heeft gegeven niet anders dan zich openbaren als barmhartigheid.”
Paus Franciscus herinnert zich hoe hij zelf Gods barmhartigheid ervoer toen hij bij een specifieke priester ging biechten. “Ik was zeventien jaar oud. Toen hij me de biecht afnam, voelde ik me ontvangen door de barmhartigheid van God. Die priester kwam uit Corrientes, maar hij was in Buenos Aires om zich te laten behandelen tegen leukemie. Hij overleed het jaar erna. Ik weet nog dat ik me heel verlaten voelde toen ik na zijn begrafenis thuiskwam. En ik huilde heel veel die avond, heel veel, stilletjes op mijn kamer. Waarom? Omdat ik iemand was kwijtgeraakt die mij de barmhartigheid van God liet voelen, dat miserando atque eligendo (Gekozen door genade), een uitdrukking die ik destijds nog niet kende en die ik later heb gekozen als pauselijke wapenspreuk.”
Hij zou het later opnieuw tegenkomen, vertelt de paus, in de bekende preek van de heilige Beda Venerabilis. De Engelse monnik schrijft over tollenaar Matteüs’ roeping: “‘Vidit ergo lesus publicanum et quia miserando atque eligendo vidit, ait illi Sequere me.’ Jezus zag een tollenaar en omdat Hij vol erbarmen naar hem keek en hem uitverkoos, zei Hij tot hem: “Volg mij.’’ Dat is de vertaling die gewoonlijk wordt gegeven van de tekst van de heilige Beda. Ik vind het mooi om miserando te vertalen met een niet-bestaand gerundium, ‘barmhartigend’: hem barmhartigheid schenkend. Dus in feite ‘barmhartigend en hem uitverkiezend’, als beschrijving van de blik van Jezus die barmhartigheid schenkt en hem uitverkiest, hem bij zich neemt”.
Het boek De naam van God is genade verschijnt dinsdag ook in het Nederlands, bij The House of Books. Het kan onder meer besteld worden bij hulporganisatie Kerk in Nood, dat meldt dat de belangstelling vooraf al groot is.
