Beste zaligheden, eminenties en excellenties, beste broeders en zusters,
Ik zou allereerst de Heer willen danken, die ons synodale proces in deze jaren geleid heeft door zijn Heilige Geest, aan wiens steun het de Kerk nooit ontbreekt.
Mijn oprechte dank gaat naar kardinaal Lorenzo Baldisseri, secretaris-generaal van de synode, bisschop Fabio Fabene, zijn onder-secretaris, en samen met hen de relator, kardinaal Peter Erdö, en de bijzonder secretaris, aartsbisschop Bruno Forte, de gedelegeerde voorzitters, de schrijvers, consultors en vertalers, en allen die onvermoeibaar en met totale toewijding aan de Kerk gewerkt hebben: mijn diepste dank!
Ik dank ook jullie, beste synodevaders, broederlijke afgevaardigden, auditores en assessores, parochiepriesters en gezinnen, voor jullie actieve en vruchtbare deelname.
En ik dank al die niet met naam genoemde mannen en vrouwen die gul hebben bijgedragen aan het werk van deze synode door stil achter de schermen te werken.
Wees verzekerd van mijn gebeden , dat de Heer jullie allen zal belonen met zijn overvloedige gaven van genade!
Terwijl ik het werk van de synode volgde, vroeg ik mijzelf af: wat zal het voor de Kerk betekenen deze aan het gezin toegewijde synode af te sluiten?
Zeker, de synode ging niet over het oplossen van alle zaken die met het gezin te maken hebben, maar veeleer over het pogen die te zien in het licht van het Evangelie en de traditie en tweeduizend jaar lange geschiedenis van de Kerk, de vreugde van hoop brengend zonder in een gemakkelijke herhaling te vervallen van wat duidelijk is of al gezegd is.
Ook ging zij niet over het vinden van uitputtende oplossingen voor alle moeilijkheden en onzekerheden die het gezin uitdagen en bedreigen, maar veeleer over het zien van deze moeilijkheden en onzekerheden in het licht van het geloof, ze zorgvuldig bestuderend en zonder angst het hoofd te bieden, zonder onze hoofden in het zand te steken.
Ze ging erover iedereen aan te sporen het belang van het instituut van het gezin te waarderen, en van het huwelijk tussen een man en een vrouw, gebaseerd op eenheid en onontbindbaarheid, en het te waarderen als de fundamentele basis van de samenleving en het menselijk leven.
Ze ging over luisteren naar, en het gehoord maken van de stemmen van de gezinnen en de herders van de Kerk, die naar Rome kwamen met de lasten en de hoop, de rijkdommen en de uitdagingen van gezinnen doorheen de wereld op hun schouders.
Ze ging over het laten zien van de vitaliteit van de katholieke Kerk, die niet bang is afgestompte gewetens op te schudden of haar handen vuil te maken met levendige en eerlijke discussies over het gezin.
Ze ging over proberen de realiteiten van vandaag door Gods ogen te zien en interpreteren om de vlam van het geloof te doen ontbranden en de harten van mensen te verlichten in tijden die gekenmerkt worden door ontmoediging, een sociale, economische en morele crisis, en groeiend pessimisme.
Ze ging over getuigenis afleggen voor iedereen dat voor de Kerk het Evangelie een vitale bron van eeuwige nieuwheid blijft, tegen allen die haar zouden ‘indoctrineren’ in dode stenen om naar elkaar te werpen.
Ze ging over het bloot leggen van de gesloten harten die zich vaak verbergen zelfs achter de leer van de Kerk of goede bedoelingen, om op de stoel van Mozes te kunnen zitten en, soms met superioriteit en oppervlakkigheid, moeilijke zaken en gewonde gezinnen te veroordelen.
Ze ging over het duidelijk maken dat de Kerk een Kerk is van de armen van geest en van zondaars die vergeving zoeken, niet eenvoudigweg van de rechtvaardigen en de heiligen, maar veeleer van diegenen die rechtvaardig en heilig zijn, juist als zij zich arme zondaars voelen.
Ze ging over het pogen bredere horizonten te open, uit te stijgen boven samenzweringstheorieën en gezichtspunten met oogkleppen, om de vrijheid van de kinderen van God te verdedigen en te verspreiden, en de schoonheid van christelijke nieuwheid over te brengen, die op momenten verpakt zit in een taal die archaïsch is of eenvoudigweg onbegrijpelijk.
In de loop van deze synode leidden de verschillende mening die vrijelijk – en soms, helaas, op niet geheel goed bedoelde manieren – werden geuit zeker tot een rijke en levendige dialoog; ze boden een levendig beeld van een Kerk die niet eenvoudigweg ‘afstempelt’, maar uit de bronnen van haar geloof levende wateren put om van dorst smachtende harten te verfrissen.
En we hebben – los van de dogmatische vraagstukken die duidelijk gedefinieerd zijn door het leergezag van de Kerk – ook gezien dat dat, wat normaal lijkt voor een bisschop van één continent, als raar en bijna schandaleus wordt beschouwd door een bisschop van een ander; wat als een schending van een recht wordt gezien in één samenleving, is een evidente en onschendbare regel in een andere; wat voor sommigen vrijheid van geweten is, is voor anderen eenvoudigweg verwarring. Culturen zijn in feite nogal divers, en ieder algemeen principe moet geïncultureerd worden, om gerespecteerd en toegepast te worden.
De synode van 1985, die de twintigste verjaardag van de afsluiting van het Tweede Vaticaans Concilie vierde, sprak over inculturatie als “de intieme verandering van authentieke culturele waarden door hun integratie in het christendom, en het wortel schieten van het christendom in de verschillende menselijke culturen”. Inculturatie verzwakt ware waarden niet, maar toont hun ware kracht en authenticiteit, aangezien zij zich aanpassen zonder te veranderen; inderdaad ver anderen zij stil en geleidelijk de verschillende culturen.
We hebben gezien, ook door de rijkdom van onze diversiteit, dat dezelfde uitdaging altijd voor ons ligt: die van het verkondigen van het Evangelie aan de mannen en vrouwen van vandaag, en het verdedigen van het gezin tegen alle ideologische en individualistische aanvallen.
En zonder ooit in het gevaar te vervallen van relativisme of van het demoniseren van anderen, streefden wij ernaar Gods goedheid en barmhartigheid volledig en moedig te omhelzen, die al ons menselijk denken overstijgt en verlangt dat “allen zouden worden gered” (cf. 1 Tim. 2,4). Op deze manier wilden wij deze synode ervaren in de context van het Buitengewoon Jaar van Barmhartigheid dat de Kerk geroepen is te vieren.
Beste broeders,
De synode-ervaring heeft ons ook beter doen beseffen dat de ware verdedigers van het geloof niet diegenen zijn die de letter ervan hooghouden, maar de geest; geen ideeën maar mensen; geen formules maar het gratuite van Gods liefde en vergeving. Dit wil op geen enkele manier geringschattend doen over het belang van formules, wetten en goddelijke geboden, maar veeleer de grootheid van de ware God verheerlijken, die ons niet behandelt volgens onze verdiensten of zelfs volgens onze werken maar alleen volgens de grenzeloze gulheid van zijn barmhartigheid (cf. Rom. 3,21-30; Ps. 129; Lc. 11,37-54).
Het heeft wel te maken met het te boven komen van de terugkerende verleiding van de oudste broer (cf. Lc. 15,25-32) en de jaloerse arbeiders (cf. Mt. 20,1-16). Jazeker, het betekent al te meer het in ere houden van de wetten en geboden die voor de mens gemaakt werden en niet andersom (cf. Mc. 2,27).
Op deze manier krijgen het noodzakelijke menselijke berouw, de noodzakelijke menselijke werken en inspanningen een diepere betekenis, niet als prijs van de verlossing die Christus vrijelijk voor ons verkreeg op het kruis, maar als een antwoord op de Ene die eerst van ons hield en ons redde ten koste van zijn onschuldig bloed toen we nog zondaars waren (cf. Rom. 5,6).
De eerste taak van de Kerk is niet veroordelingen of anathemas over te leveren, maar om Gods barmhartigheid te verkondigen, en alle mannen en vrouwen naar de redding in de Heer te voeren (cf. Jn. 12,44-50).
De zalige Paulus VI drukte dit welsprekend uit: “We kunnen ons dan voorstellen dat elke van onze zonden, onze pogingen God de rug toe te keren, in Hem een intensere vlam van liefde doet ontbranden, een verlangen ons terug bij hemzelf en zijn reddende plan te brengen… God, in Christus, laat zien dat hij oneindig goed is… God is goed. Niet alleen in zichzelf; God is – laat het ons met tranen zeggen – goed voor ons. Hij houdt van ons, Hij zoekt ons op, Hij denkt aan ons, Hij kent ons, Hij raakt onze harten en Hij wacht op ons. Hij zal, zogezegd, verheugd zijn op de dag dat wij terugkeren en zeggen: ‘Heer, in uw goedheid, vergeef mij. Zo wordt ons berouw Gods vreugde.”
Sint-Johannes Paulus II zei ook dat “de Ker keen authentiek leven leeft als zij barmhartigheid belijdt en verkondigt… en wanneer zij mensen dicht bij de bronnen van de barmhartigheid van de Verlosser brengt, waarvan zij de beheerster en uitdeelster is”.
Ook Benedictus XVI zei: “Barmhartigheid is inderdaad de centrale kern van de boodschap van het Evangelie; zij is zelfs Gods naam… Moge alles dat de Kerk zegt en doet de barmhartigheid manifesteren die God voor de mensheid voelt. Wanneer de Kerk aan een niet erkende waarheid of een verraden goed moet herinneren, doet zij dat altijd aangevuurd door barmhartige liefde, opdat de mens leven mag hebben en het overvloedig mag hebben (cf. Joh. 10,10).”
In het licht van dit alles, en met dank aan deze tijd van genade die de Kerk heeft ervaring in het bespreken van dit gezien, voelen we ons wederzijds verrijkt. Velen van ons hebben het werken gevoeld van de Heilige Geest, die de echte centrale figuur en gids van de synode is. Voor ons allen heeft het woord ‘gezin’ een nieuwe weerklank, zozeer zelfs dat het woord zelf al de rijkheid oproept van de roeping van het gezin en het belang van het werk van de synode.
Effectief betekent het afsluiten van de synode voor de Kerk terugkeren naar ons ware ‘samen reizen’ bij het brengen van het licht van het Evangelie, de omhelzing van de Kerk en de steun van Gods barmhartigheid naar ieder deel van de wereld, elk bisdom, naar iedere gemeenschap en iedere situatie.
Dank u!
