Dat zei de kardinaal donderdag in zijn toespraak tijdens het congres voor religieuze instellingen dat georganiseerd was door ABN AMRO MeesPierson.
Het thema van de Religieuze Jaardag was het ‘Beheer van Religieus Vermogen’.
In zijn lezing, getiteld ‘Religieus kapitaal: het vermogen om Kerk te zijn’, stond de kardinaal niet alleen stil bij de financiële positie van de Kerk.
Hij sprak met name over de betekenis van de Kerk in de huidige tijd, waarin geloof onder invloed van de secularisering onder druk staat, meldt het aartsbisdom op zijn website.
Volgens de kardinaal is het “een heilloze weg”, “wanneer de Kerk meer als de samenleving zou klinken”.
“Het is immers aan de Kerk om een profetisch stemgeluid te laten horen. Door samen te vallen met haar omgeving zou de Kerk zichzelf tegenspreken. Want gelovigen hebben de taak om ‘het zout der aarde’ te zijn, zoals Jezus in het Evangelie van Matteüs zegt. En dat moeten ze ook zijn in een tijdperk waarin de samenleving een zoutloos dieet nastreeft. Juist dan, zou ik zeggen. Het is één van de taken van de Kerk om individuen en de samenleving een spiegel voor te houden. Niet zodat die een bewonderende blik op zichzelf kunnen werpen. Nee, de Kerk functioneert als een kritisch tegenover. Bovendien trekken juist tegenpolen elkaar aan. De Kerk die in de samenleving het andere verhaal vertelt, die het tegendraadse doet, die heeft duurzame aantrekkingskracht. Zo’n Kerk kan mensen raken. Die intrigeert, inspireert én innoveert – want zet de mens op de weg naar een betere versie van zichzelf”, aldus kardinaal Eijk.
Volgens de Utrechtse aartsbisschop is geld voor de Kerk een middel dat “ons in staat stelt onze missie uit te voeren”.
Over de kansen in de toekomst was de kardinaal optimistisch in zijn toespraak. Volgens kardinaal Eijk lijdt de moderne Westerse samenleving aan “religieuze fantoompijn”.
“Een andere welvaartsziekte die de afgelopen decennia om zich heen heeft gegrepen”, aldus Eijk.
“Mensen voelen geregeld gelovige activiteit in hun ziel, maar omdat ze zijn losgesneden van hun christelijke wortels voelt dit als onrust of pijn. Met name bij scharniermomenten of tegenslag biedt een leven dat wordt geleefd vanuit louter de zintuiglijke werkelijkheid, onvoldoende houvast. Zelfs als het leven op rolletjes loopt, knaagt er vaak iets. Dat wist de kerkvader Augustinus al haarfijn, getuige de ‘fantoompijn’ die hij geregeld voelde en die hem de volgende uitroep richting God ontlokte: ‘Onrustig is ons hart, totdat het rust vindt in U.’ De fantoompijn van de moderne Westerse mens is overigens een erfelijke aandoening: meestal is hun wond een generatie eerder toegebracht, door ouders die de Kerk verlieten en hun kinderen geen religieuze opvoeding hebben meegegeven. Veel mensen met religieuze fantoompijn doen dan ook aan zelfmedicatie. Het gemis drukken ze uit als dat ‘er meer is tussen hemel en aarde’, waarna ze als pleister op hun gewonde ziel uit diverse stromingen een persoonlijk geloofspakket samenstellen”, aldus de kardinaal.
“In onze hyper-individualistische samenleving heeft het individu niet alleen het recht, maar zelfs de plicht zijn eigen levensbeschouwing of religie samen te stellen en zich daarin van anderen te onderscheiden. Maar dat kan nooit gelden voor religie. Religie is – ik memoreerde het reeds – per definitie een gezamenlijke activiteit met een samenbindende kracht. De individualistische pleister waarnaar de moderne mens grijpt, heelt niet werkelijk. Het feit dat religieuze fantoompijn epidemische vormen heeft aangenomen, bewijst dat óók de 21ste eeuwse mens ongeneeslijk religieus is. Zo kunnen mensen buiten de kaders van een georganiseerd geloof moeilijk zonder rituelen. Dat blijkt uit de vele ‘ritueel begeleiders’ die hun diensten aanbieden. Maar dergelijke nieuwerwetse rituelen zijn doorgaans gericht op het ‘hier en nu’. Ze zijn een zwakke afspiegeling van het echte ritueel. Zo is het rooms-katholieke Allerzielen op 2 november méér dan een kaarsje branden ter herinnering aan overledenen. Het is óók het blijvende gebed voor de mensen die ons voorgingen in de dood en met wie we door dat gebed over de grens van leven en dood verbonden blijven. Op dit moment bieden quasikerkelijke rituelen een alternatief voor het georganiseerd geloof. Het is mijn hoop dat ze op den duur gaan functioneren als richtingwijzers naar dat geloof. Waarom genoegen nemen met namaak als het origineel beschikbaar is?”, aldus kardinaal Eijk.
Lees hier de volledige toespraak van kardinaal Eijk.
