Dat zegt Jan Hendriks, kerkjurist en hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam.
In een telefonisch interview met KN heeft Hendriks zijn eerste indruk gegeven op het Motu Proprio waarmee paus Franciscus dinsdag het kerkelijk huwelijksrecht heeft aangepast. Hoewel de katholieke Kerk geen echtscheiding kent en het huwelijk als onontbindbaar beschouwt, kan een huwelijk ongeldig gesloten zijn. Een kerkelijke rechtbank kan na onderzoek een verklaring van nietigheid uitspreken waardoor eventueel alsnog een kerkelijk huwelijk kan worden aangegaan.
Tot het motu proprio ‘Mitis Iudex Dominus Iesus’ (De Milde Rechter, de Heer Jezus) dat dinsdag is gepubliceerd was een beoordeling door een tweede kerkelijke rechtbank verplicht. In sommige gevallen zelfs een derde.
In feite is de tweede instantie nu “voor gewone gevallen afgeschaft”, aldus Jan Hendriks. “Nadat er uitspraak is gedaan wordt die meteen uitvoerbaar, tenzij men daartegen in beroep gaat.”
Daarnaast benadrukt de paus de rol van de bisschop als rechter. De paus spoort bisschoppen zelfs aan, in tegenstelling tot de instructie Dignitas Connubi uit 2005, om niet alle zaken te delegeren , maar zelf als rechter op te treden. Met name gaat het dan om een verkorte procesvorm waarin het Motu Proprio voorziet “om de meest evidente nietigheidszaken af te sluiten”.
Volgens Hendriks gaat het bijvoorbeeld om gevallen “van een vastgestelde ernstige psychische aandoening die het huwelijk zeker ongeldig maakt.” “De bisschop kan dan zelf de nietigheid van het huwelijk vaststellen. Dat kan alleen als de man en de vrouw de nietigverklaring samen aanvragen of daarmee akkoord zijn. De nietigverklaring wordt uitgesproken op basis van een zitting.”
De paus erkent in het Motu Proprio “hoe zeer een verkorte uitspraak een risico kan vormen voor het principe van de onontbindbaarheid van het huwelijk; precies daarom heb ik gewild dat in een dergelijk proces de bisschop zelf wordt aangesteld als rechter, die door de kracht van zijn pastorale taak samen met Petrus de grootste garantie vormt voor de katholieke eenheid in het geloof en in de leer.”
Ook Hendriks uit zijn twijfels hieromtrent. Volgens hem kunnen bisschoppen gemakkelijk onder druk worden gezet snel uitspraak te doen in een blijkbaar uitgemaakte zaak en is niet iedere bisschop daartoe opgeleid.
Wel denkt hij dat een en ander de procedures enorm gaat versnellen. “Maar we moeten nog zien hoe de verschillende aspecten uit gaan pakken voor de zorgvuldigheid.”
