De tolk gebarentaal keert vanaf de eerste zondag van de Advent terug bij de wekelijkse tv-mis. Doven zijn blij met het nieuws, maar zien ook dat er nog veel te winnen valt. “Een priester die gebarentaal kan zou een goede stap zijn.” 

Het was een onverwacht bijeffect van de coronacrisis: de aandacht voor de tolk gebarentaal. Irma Sluis, de tolk bij de persconferenties van Mark Rutte en Hugo de Jonge, werd een nationale held.

Toen iedereen thuis zat, deed de tolk, gefinancierd door de overheid, ook zijn intrede bij de wekelijkse tv-mis van de KRO-NCRV. Dat werd een groot succes. Zelfs dove protestanten keken naar de eredienst op de tv.

Maar een deel van de 70.000 euro die nodig is om elke week een tolk in te schakelen viel na de coronacrisis weg. Aan de inzet van betrokken partijen als de KRO-NCRV en het Katholiek Dovenpastoraat lag het niet, maar toch ontbraken de financiële middelen om de tolk terug te laten keren.

Niet de moedertaal

Vanaf aanstaande zondag, de eerste zondag van de Advent, kunnen doven de Mis echter weer in gebarentaal volgen. En dat is goed nieuws, zo vindt René Spruit. Hij is zelf doof en zeer actief in de (christelijke) dovengemeenschap.

“Er is ook ondertiteling bij de Mis, maar veel doven hebben moeite met het begrijpen van geschreven taal. Dat is niet hun moedertaal. En door gebarentaal voelen doven zich ook meer verbonden. De mimiek is heel belangrijk voor ons.” 

Carina Stam, zelf ook doof, is eveneens blij dat de tolk terug gaat keren. Ze hoopt dat het helpt om jonge dove katholieken meer bij de Kerk te betrekken.

“Ik merk dat zij erg verstopt zitten. Wellicht wekt de aanwezigheid van een tolk interesse, dat ze dan ook de stap gaan zetten om naar de kerk te gaan.”

De standaard zijn

Uit ervaring weet ze hoeveel meerwaarde de tolk heeft. “Vroeger zette ik geen tolk in en vroeg ik mijn ouders wat er verteld werd. Maar nu ik wel gebruik maak van een tolk, krijg ik veel meer mee. Ik ben me er ook van bewust geraakt hoeveel informatie ik eigenlijk miste.”

Ze vindt het dus niet meer dan normaal dat tv-programma’s ook voor dove mensen te volgen moeten zijn. “Het moet geen tussenstap zijn tot er meer mogelijk is, het moet de standaard zijn. Want gebarentaal is echt belangrijk om dingen voor doven toegankelijk te maken.” 

Steun van bisschoppen

Dat de tolk nu terugkeert, is mede te danken aan de inzet van de Nederlandse bisschoppen, zo legt Anna Kruse, hun woordvoerder, uit. “De kosten worden gedragen door meerdere partners, waaronder de KRO-NCRV, het UWV en het door de Nederlandse bisschoppen beheerde fonds voor katholiek mediapastoraat.”

Er bleef echter een bedrag over, en de drie bisschoppen die de portefeuille communicatie en media beheren hebben toegezegd het nog ontbrekende geld aan te vullen. 

Stichting Dovenpastoraat

“Dit is voor de bisschoppen een heel concrete manier om iets te betekenen voor doven en slechthorenden”, aldus Kruse. “Want bij de KRO-NCRV zijn veel reacties gekomen dat mensen heel blij waren met de gebarentolk, omdat dat ze de mogelijkheid gaf de Mis in hun eigen taal te kunnen volgen.” 

Daarin is ook de Stichting Dovenpastoraat belangrijk, een stichting die zich landelijk inzet voor dove katholieken. De activiteiten van de stichting liggen sinds het emeritaat van Marcel Broesterhuizen van afgelopen zomer stil, maar het is wel gelukt de stichting overeind te houden.

Een brugfunctie

“Dat is belangrijk, want de stichting vervult een brugfunctie. Zij zorgen ervoor dat de fondsen op de juiste plek terechtkomen”, legt Kruse uit.

Een vervanger van diaken Broesterhuizen is helaas nog niet gevonden, ziet ook Spruit. “In het verleden hebben we vaak advertenties geplaatst. In 2023 is er een pastor gevonden die de dovencultuur goed kent. Zij wilde alleen niet door zonder Broesterhuizen.”

Speciale viering

Broesterhuizen organiseerde op verschillende plekken in het land vieringen waar live werd getolkt. Inmiddels is alleen in de Sint-Antonius van Paduakerk in Ede een tolk aanwezig bij speciale vieringen voor doven.

Het is de kerk die zowel Spruit als Stam bezoeken. “We zijn inmiddels met vier dove parochianen”, zo vertelt Stam. De dochter van Spruit en de man van Stam tolken om en om.

Toegankelijk voor iedereen

Stam is de jongste van de groep, en hoopt meer dove jongeren naar de Antonius van Padua te krijgen. “Ik heb geen tijd om het op alle locaties weer op te pakken en het zo grootschalig te doen als het was. Maar ik zou graag willen dat de dovengemeenschap in Ede gaat groeien en dat we dan misschien kunnen kijken naar uitbreiding. De schoenen van Broesterhuizen kan ik echter niet vullen.”  

Spruit, docent gebarentaal, geeft les aan de parochianen in Ede. “Er zijn op dit moment dertien cursisten. Het doel is dat de parochie met de doven kan communiceren.”

Maar niet alleen binnen de parochie, ook in de maatschappij ziet hij een tekort aan communicatie tussen doven en horenden. Uiteindelijk hoopt hij op een Kerk die toegankelijk is voor iedereen, met of zonder handicap. 

Een gebarentaalvaardige priester zou daarin een goede stap zijn, meent Stam. “Ik ben een keer naar een Europese conferentie geweest voor dove katholieken. Mijn mond viel open toen ik zag dat er in Polen een priester is die vloeiend gebarentaal kan. Op zijn Missen komen honderd doven af. En in de Verenigde Staten is er zelfs een katholieke priester die zelf doof is. In Nederland hebben we dat allemaal niet.”