In een interview over zijn recente reis naar Beijing loopt de Hongkongse bisschop Stephen Chow op eieren. Zijn houding onderstreept de voorzichtigheid die Chinese bisschoppen zich moeten aanmeten als ze zich uitspreken over kwesties waar de regering bij betrokken is.

De Hongkongse bisschop Stephen Chow werd door jezuïet Antonio Spadaro geïnterviewd over zijn recente bezoek aan de Chinese hoofdstad Beijing. Het was niet alleen zijn eerste bezoek aan het Chinese vasteland sinds zijn aantreden in 2021, maar ook de eerste keer sinds 1985 dat een bisschop van Hongkong voet in Beijing zette.

Gedurende het interview, dat afgelopen weekend verscheen in La Civiltà Cattolica, het blad van de Italiaanse jezuïeten, toonde Chow zich terughoudend over onderwerpen als het China-akkoord en de greep van de Chinese overheid op de katholieke Kerk op het Chinese vasteland. Hoewel zowel de stad als het bisdom Hongkong een aparte status hebben en meer vrijheid genieten dan het vasteland, staat die vrijheid al langere tijd onder druk.

China-akkoord

Chow uit zich bijvoorbeeld voorzichtig over het China-akkoord, dat het Vaticaan met China sloot in 2018 en sindsdien twee keer verlengde. Binnen dat akkoord heeft de Chinese regering inspraak in de benoeming van Chinese bisschoppen.

China heeft het akkoord al meerdere malen geschonden. In april plaatsten de autoriteiten de bisschop van Haimen zonder Vaticaans medeweten naar Shanghai over. In november 2022, nauwelijks een maand na de tweede verlenging van het akkoord, installeerde China een hulpbisschop in Jiangxi, een bisdom dat niet door de Heilige Stoel wordt erkend.

“Ik heb begrepen dat de overeenkomst niet dood is, zoals sommigen schijnen te suggereren”, meldt Chow over het akkoord. Volgens hem is er sprake van “discrepanties in de overeenstemming tussen de twee partijen over de toewijzing van bisschoppen aan andere bisdommen”.

De kwestie vereist “meer wederzijds begrip”, aldus de bisschop. “Daarom zou een meer regelmatige en diepgaande dialoog kunnen helpen om verwarring in de toekomst tot een minimum te beperken.”

Sinificatie en inculturatie

Bisschop Chow pleit ook voor meer dialoog op het gebied van de ‘sinificatie’ van de katholieke Kerk in China. Sinificatie is een proces waarbij gemeenschappen – zoals de Kerk – regels opgelegd krijgen om cultureel meer Chinees te worden volgens de ideeën van de Chinese Communistische Partij.

“Mijn indruk is dat de Kerk op het vasteland nog steeds worstelt met wat sinificatie voor haar moet betekenen,” legt bisschop Chow uit. “Het zou zinvol zijn om een dialoog met hen te voeren, zodat we hen deelgenoot kunnen maken van de betekenis van ‘inculturatie’, die zeker ingaat op een aantal van hun zorgen over sinificatie.” Inculturatie is het principe waarbij de katholieke Kerk elementen van een cultuur overneemt om zo meer in die cultuur te integreren.

“Volgens een van de overheidsfunctionarissen die we tijdens de reis hebben ontmoet, lijkt sinificatie op ons concept van inculturatie”, zegt de bisschop. “Ik denk dus dat het beter is om nu nog geen conclusies te trekken over sinificatie. Het zou nuttiger zijn een verdere dialoog over dit onderwerp te voeren.”

Land en Kerk

Tijdens een Mis op zijn laatste dag in Beijing had bisschop Chow gebeden “dat de Heilige Geest ons mag leiden, zodat we kunnen leren hoe we tegelijkertijd van ons land en onze Kerk kunnen houden”. Een gebed dat naadloos aan lijkt te sluiten op de lijn die de Chinese overheid voorschrijft aan de Kerk in het land, die daar dan ook de Chinese Katholieke Patriottische Vereniging heet: dat gelovigen moeten erkennen dat de leer van de Chinese Communistische Partij minstens even belangrijk is als de katholieke leer.

Chow kreeg onder meer op sociale media de nodige kritiek op dat gebed. “De Kerk leert dat liefde en respect voor je land gepast is en dat burgers de plicht hebben bij te dragen aan de opbouw van een betere samenleving”, verdedigt hij zich. “Wat is het grootste goed van een land? Zonder twijfel zijn het haar inwoners. Houden van je land betekent dus houden van de mensen die er wonen.”

Opnieuw benadrukt hij hierbij het belang van dialoog: “In het belang van het land moeten we de regering helpen beter te worden”, legt hij uit. Zijn pleidooi voor meer dialoog met een regering die zijn eigen plan trekt en zich weinig aantrekt van afspraken – zie het China-akkoord – mag dan zwak ogen, maar is wel exemplarisch voor de kwetsbaarheid die Chinese prelaten dwingt om zich vooral niet te scherp te uiten in zaken waar de overheid mee gemoeid is.