Het Duitse kerkelijk hervormingstraject ‘de Synodale Weg’ heeft er een opvallende criticaster bij: de Oostenrijkse kardinaal Christoph Schönborn zet enkele stevige vraagtekens bij het proces.

Het opvallende zit hem erin dat Schönborn zeker geen geharnast tegenstander is van ieder soort hervorming – hij geldt als een belangrijk medestander van paus Franciscus. Noch is hij blind voor de gevolgen van de misbruikcrisis. De Synodale Weg beoogt het mede door die crisis afgekalfde vertrouwen in de Duitse Kerk te herstellen.

In een artikel in het theologisch tijdschrift Communio waarschuwt de 77-jarige aartsbisschop van Wenen echter voor een “instrumentalisering van seksueel misbruik”, meldt persbureau KNA: de schandalen worden volgens hem gebruikt om eisen tot hervorming door te drukken en experimentele besluiten te nemen.

De stap van het onderwerp misbruik naar dat van “fundamentele hervormingen” in de Kerk wordt volgens Schönborn “heel snel gezet”, zonder dat er definitief bewijs is dat die twee zaken samenhangen.

Hij schrijft te betwijfelen of er een “direct” en causaal verband is tussen het misbruik en het ontbreken van “een scheiding van machten volgens de lijnen van democratische grondwettelijke staten” in de Kerk.

Precies over dat laatste werd tijdens de meest recente plenaire zitting van de Synodale Weg een definitieve resolutie aangenomen – ook door een meerderheid van de aanwezige bisschoppen.

Bijbel en traditie niet negeren

Een discussie over synodaliteit heeft volgens Schönborn enkel zin als bijbelse en traditionele fundamenten van de Kerk niet compleet genegeerd worden.

Als de Synodale Weg echter het huidige priesterambt in vraag stelt, “dan is er kort gezegd iets verkeerd gegaan”. Daarover kan volgens Schönborn niet op een synode onderhandeld worden, onder meer omdat er op dit punt “heldere leerstellige uitspraken” van verschillende pausen liggen.

Tijdens de komende zitting van de Synodale Weg staat het gewijde ambt overigens wel degelijk op de agenda. Dan wordt een tekst over openstelling van het ambt voor vrouwen en het optioneel maken van het priestercelibaat in tweede lezing behandeld en mogelijk ter stemming ingebracht.

Ruimte voor traditie

Schönborn bekritiseerde ook een “door de media aangewakkerde aanname” dat de Kerk wel moet moderniseren, omdat zij anders zou verdwijnen. Dat leidt tot een “lelijke doemstemming”.

Er moet daarentegen een “innerlijke ruimte” voor de traditie van de Kerk bewaard blijven. Ze is namelijk niet alleen nu, maar ook door de afgelopen twintig eeuwen heen een synodale gemeenschap geweest, en dat mag niet verloren gaan.

Met betrekking tot het hete hangijzer dat vrouwen geen priester kunnen worden, betekent dat bijvoorbeeld “dat er hier misschien een betekenis is die mij nu niet helder is, en ook de meerderheid in de hedendaagse samenleving niet, maar waarvan de Kerk misschien de taak heeft gekregen die te bewaken”.

Drie open brieven

Eerder dit jaar kwam er ook al kritiek op de Synodale Weg van buiten Duitsland, toen in de vorm van niet minder dan drie open brieven aan de Duitse bisschoppen. De eerste kwam van de Poolse bisschoppen, de tweede van de Scandinavische bisschoppen en de derde van een groep bisschoppen uit verschillende landen in de wereld.

Schönborns kritiek sluit enigszins aan bij die van een minderheid van de Duitse bisschoppen. Zij vinden dat de hervormingspogingen de katholieke identiteit van de Kerk fundamenteel dreigen aan te tasten.

‘Geen nieuwe protestantse Kerk nodig’

Ook paus Franciscus volgt de Synodale Weg kritisch. Hij uitte zich er eerder al over, en ging er ook in een recent gesprek met medejezuïeten op in.

“Sommigen denken dat het ketters is”, merkte een Duitse jezuïet op. De paus reageerde met woorden die hij eerder ook tot mgr. Georg Bätzing richtte, de voorzitter van de Duitse bisschoppenconferentie: “In Duitsland is er een hele goede evangelische (protestantse, red.) Kerk. Er is geen andere nodig. Er is sprake van een probleem wanneer de Synodale Weg ontstaat uit de intellectuele en theologische elites, en zeer beïnvloed wordt door externe druk.”