In één middag van klimaatdepressie naar duurzame hoop, dat was de opzet van het eerste Laudato Si’ Event in Nijmegen. Maar wat is hoop? In elk geval niet: “geloven dat het zonder jou wel goed komt”, zei klimaatactiviste Rozemarijn van ’t Einde.

Vrijdag vond op de Radboud Universiteit in Nijmegen het eerste Laudato Si’ Event plaats. Samen met bisschop Gerard de Korte was Van ’t Einde uitgenodigd om te spreken over “hun strijd voor een duurzame samenleving en rechtvaardige toekomst”. Waar De Korte vooral met woorden strijdt, doet Van ’t Einde dat met duidelijke daden. Ze werd de afgelopen jaren regelmatig opgepakt bij protestacties rond bijvoorbeeld kantoren van ING en pensioenfondsen ABP en PFZW.

De klimaatactiviste, tevens theoloog en criminoloog, noemde het “niet meer dan logisch om een klimaatdepressie te hebben”. Iedereen die niet beangstigd is, heeft het nieuws niet gelezen of kijkt weg, stelde ze. “Dus wees blij, je bent gezond!”

Klimaattransitie

De komende twee jaar moet het gebeuren, hield Van ’t Einde de circa tweehonderd aanwezigen voor. “De besluiten die dan genomen worden, bepalen of de aarde leefbaar blijft. We kúnnen de klimaattransitie nog maken.”

Maar van de politiek verwacht ze het niet. “Per jaar geeft de overheid de fossiele industrie 17,5 miljard euro aan belastingvoordelen. De subsidie voor hernieuwbare brandstof is 1,7 miljard euro. Per saldo is er geen klimaatbeleid in Nederland. En geen van de christelijke partijen is bezig om die fossiele subsidies weg te krijgen.”

Daarom zit er niets anders op, meent Van ’t Einde, dan “tegen het systeem aan te botsen”. Bijvoorbeeld door met een groepje van Christian Climate Action (CCA) te gaan bidden voor de klimaatslachtoffers in de gebouwen van de veroorzakers van klimaatverandering: de pensioenfondsen en banken die fossiele brandstoffen financieren.

Zulke acties geven haar hoop, verklaarde ze vanuit haar rolstoel op het podium. Ze moedigde de zaal aan haar voorbeeld te volgen. “Hoop is niet geloven dat het zonder jou wel goed komt. Hoop is je beschikbaar stellen, in Jezus’ naam.”

Ecologische bekering

Ook bisschop De Korte meent dat een systeemverandering onontkoombaar is. “De komende jaren zijn cruciaal voor de transitie die nodig is om Gods aarde als ons gemeenschappelijk huis bewoonbaar te houden”, zei hij. “Nu komt het aan op uithoudingsvermogen. Er staan grote belangen op het spel en de tegenkrachten zijn sterk.”

In zijn lezing greep de bisschop terug op de pauselijke encycliek Laudato Si’ uit 2015. Daarin spreekt paus Franciscus over de zorg voor ons gemeenschappelijk huis, als metafoor voor de aarde, en vraagt hij om een ecologische bekering. “Minder is meer”, aldus De Korte. “Maar zijn wij werkelijk bereid om terug te gaan in welvaartsniveau?”

Daarvoor is individuele actie niet voldoende, stelde hij. “Als wij macroresultaat willen zien, moet er meer gebeuren. Democratische dwang is nodig om de grote massa in een meer ecologisch verantwoorde richting te manoeuvreren.”

Zo kan via de belastingen milieubelastend gedrag worden aangepakt en milieusparend gedrag beloond, suggereerde de bisschop. En in plaats van belasting op arbeid zou consumptie meer belast moeten worden.

‘Koppige keuze’

Gelovigen en ongelovigen kunnen daarin volgens hem samen optrekken, elk vanuit hun eigen motivatie. Christenen kunnen zich, net als de paus, laten inspireren door de heilige Franciscus, die in zijn Zonnelied de schepping als één broeder- en zusterschap bezingt. Dat is een ander uitgangspunt dan het dominante antropocentrische denken van de afgelopen eeuwen, schetste De Korte. Daarin staat het belang van de mens voorop, ook als dat ten koste gaat van andere schepselen. “Maar wie de schepping schendt, schendt de Schepper.”

Laten we mensen van hoop zijn, besloot de bisschop. “Hoop is een deugd, een houding, een keuze die kan worden ingeoefend. Vaak een koppige keuze in een donkere wereld. Vanuit het geloof in de belofte dat God niet alleen het eerste, maar ook het laatste woord heeft.”

Op het Laudato Si’ Event kondigden de Radboud Universiteit en denktank Socires een hoopgevende samenwerking aan. Zij willen een Laudato Si’-Instituut oprichten, met een bijzondere leerstoel, om een ‘integrale ecologie’ te ontwikkelen en te bevorderen. De aandacht voor het gedachtegoed van Laudato Si’ past volgens hen bij het bijzondere karakter van de universiteit, die is voortgekomen uit de katholieke emancipatiebeweging.

Nederland als ‘smeerpoets van Europa’

In vijftien verschillende workshops verdiepten de deelnemers zich vervolgens in de ‘toolbox van hoop’ van econoom en ecoloog Jan Jorrit Hasselaar, vierden de schepping in een mini-viering, verdiepten zich in duurzaam eten met de ‘vegetarische’ zuster Rebecca of spraken over hun gevoelens met ‘klimaatpsycholoog’ Manu Busschots.

Johan Vollenbroek van de organisatie Mobilisation for the Environment (MOB) vertelde hoe en waarom zijn club de ene na de andere stikstofrechtszaak aanspant – en wint. Met veel feiten en cijfers schetste hij een onthutsend beeld van Nederland als ‘de grootste smeerpoets van Europa’. “Het hele ecosysteem is aan het instorten, waar zijn we in godsnaam mee bezig?”

Toch is het volgens Vollenbroek nog niet te laat. “Als Nederland in staat is om de stikstofemissie te halveren en de klimaatverandering te stoppen, is er nog een goed leven mogelijk voor de generaties na ons. Maar dan moeten we erkennen dat we te gast zijn hier op aarde en respect opbrengen voor al wat leeft. Zo simpel is het eigenlijk.”