De Eucharistische Congressen vormen sinds de negentiende eeuw een rijke traditie binnen de Kerk. Deze week is het precies 100 jaar geleden dat het Eucharistisch Congres werd gehouden in Amsterdam. Het evenement zou de geschiedenisboeken ingaan als een hoogtepunt van het Rijke Roomse leven.

Waarschijnlijk is geen enkele congregatie in Nederland zo druk bezig met dit jubileum als de Congregatie van het Allerheiligst Sacrament, beter bekend als de Sacramentijnen. Pater Gerard Wijers schreef voor die gelegenheid een kort document met de titel Terugblik en Vooruitblik over het 27ste congres in Amsterdam.

Visioen

In dat document legt pater Wijers uit dat de Internationale Eucharistische Congressen de realisering waren van een visioen van de Franse leek Émilie Tamisier (1834-1910). Tamisier onderhield sinds 1847 nauwe banden met de stichter van de Congregatie van het Allerheiligst Sacrament, pater Pierre-Julien Eymard.

Zij trad zelfs toe tot de vrouwelijke tak van de congregatie, de Dienaressen van het Heilig Sacrament. Het zou echter nooit tot een eeuwige gelofte komen en hoewel haar dit veel verdriet deed, bleef haar toewijding tot het Allerheiligste onverminderd groot.

Pauselijke aanmoediging

In 1873 schreef Émilie Tamisier: “Daar [in Paray-le-Monial, red.] had ik een visioen dat God mij riep me te wijden aan de redding van de maatschappij door de Eucharistie.” Zo begon Tamisier met het bevorderen van bedevaarten naar de Eucharistische heiligdommen van onder meer Avignon, Ars, Douai en Parijs.

Haar werkzaamheden namen pas echt een vlucht toen ze werd aangemoedigd door de nieuw aangetreden paus Leo XIII, die erg enthousiast was over de door Tamisier georganiseerde pelgrimage naar Faverney. Nadien zou Tamisier zich concentreren op de organisatie van de Eucharistische Congressen. Deze traditie duurt nog altijd voort en het congres zal dit jaar plaatsvinden in Quito in Ecuador.

‘De Eucharistie redt de wereld’

Het doel van de Eucharistische Congressen spreekt eigenlijk voor zich: het waren bijeenkomsten van clerici en leken die wilden getuigen van de werkelijke aanwezigheid van Christus in het Heilig Sacrament.

Het eerste congres werd gehouden in het Franse Lille in 1881 en had als thema: ‘De Eucharistie redt de wereld’. Niet ieder congres zou een thema kiezen, maar in dit geval zien we heel duidelijk de gedachte terug die bij Tamisier een leidende rol speelde, namelijk: de maatschappelijke betekenis van de Eucharistie in het heilsplan van God.

Van dit concept bleek een enorme verbindende kracht uit te gaan. Dat blijkt bijvoorbeeld ook uit het 41ste congres, dat in de Verenigde Staten werd gehouden en waar zowel Moeder Theresa als Dorothy Day onderdeel uitmaakten van een panelgesprek met het onderwerp ‘Vrouwen en de Eucharistie’.

Mirakel van Amsterdam

Als het aan Tamisier had gelegen was meteen al het eerste congres gehouden in onze hoofdstad. Amsterdam stond immers eeuwenlang onder katholieken bekend als de bedevaartsplaats van het Mirakel van Amsterdam, een wonder dat plaatsvond in de middeleeuwen.

In 1345, toen een zieke man van een priester het viaticum kreeg toegediend, kon hij niet verhelpen dat hij het moest uitbraken. De hostie werd daarop, volgens de voorschriften van de Kerk, in het vuur geworpen, maar werd de volgende dag ongeschonden in de as teruggevonden.

Op de plaats van het wonder werd de Heilige Stede gebouwd, een kapel die pelgrims uit heel Europa zou aantrekken, onder wie in 1489 de zieke keizer van het Heilig Roomse Rijk, Maximiliaan van Oostenrijk. Tijdens zijn bezoek aan het heiligdom werd hij op wonderbaarlijke wijze genezen en als dank verleende hij Amsterdam het recht om de kroon in het stadswapen op te nemen.

Enorm evenement

Voor katholieken vandaag de dag is de omvang van het evenement maar moeilijk voor te stellen. Wie de oude beelden bekijkt, krijgt het gevoel dat bijna de hele Nederlandse kerkprovincie voor het Eucharistisch Congres was gemobiliseerd.

De katholieke zakenman Willem Dreesman had zijn huis op de Johannes Vermeerstraat beschikbaar gesteld voor de pauselijke gezant, kardinaal Willem van Rossum, die daar gedurende het congres verbleef. De voltallige Volendamse vissersvloot was het IJ opgevaren om de kardinaal (die ook per boot aankwam) te huldigen. Er waren afgevaardigden en hoogwaardigheidsbekleders van over de hele wereld, tot China aan toe, en de katholieke woningbouwverenigingen hadden voor de gelegenheid de Amsterdamse arbeidersbuurten feestelijk versierd.

De openluchtbijeenkomsten werden gehouden in het Stadion (waar enkele jaren later het Olympisch Stadion werd gebouwd) en werden bijgewoond door maar liefst 75.000 aanwezigen.

Processieverbod

Tijdens de openingsceremonie op 23 juli las kardinaal Van Rossum een brief van de paus voor, die daarin zijn bewondering voor de Nederlandse katholieken uitsprak en tevens het processieverbod, dat nog altijd van kracht was, streng veroordeelde. De Stille Omgang, die begon als een clandestiene processie om de Heilige Stede, was natuurlijk een direct gevolg van dit verbod.

In de Begijnhof te Amsterdam, die ook wel de Tweede Heilige Stede wordt genoemd, staat nog altijd een borstbeeld van kardinaal Van Rossum, dat herinnert aan het Eucharistisch Congres van 1924. In werkelijkheid gaat het hier om een absoluut hoogtepunt van de Nederlandse kerkgeschiedenis en één waar we voor altijd met bewondering en nostalgische gevoelens aan terug kunnen denken.

Op 2 augustus vieren de paters Sacramentijnen in Amsterdam de liturgische gedachtenis van hun stichter Pierre-Julien Eymard met een uitgebreid dagprogramma, inclusief een lezing door pater Gerard Wijers over het Internationaal Eucharistisch Congres in Amsterdam in 1924. Zie de website voor info en aanmelden.