Elk jaar op 20 augustus eert de katholieke Kerk de heilige Bernardus van Clairvaux. De 12e-eeuwse monnik, die aan de wieg stond van de cisterciënzerorde, wordt wel beschouwd als de laatste van de kerkvaders in de westerse traditie.
Bernardus werd geboren in het jaar 1090 in de buurt van de Franse stad Dijon. Zijn vader, Tescelin, en zijn moeder, Aleth, behoorden tot de hoogste klasse van adel in de regio en hadden nog zes andere kinderen. Bernardus, hun derde kind, kreeg een bijzonder goede opleiding naar aanleiding van de voorspelling van een lokale man dat hij voorbestemd was voor grote dingen.
Na de dood van zijn moeder begon Bernardus een leven van eenzaamheid en gebed te overwegen. In Citeaux, vlakbij Dijon, kwam in 1098 een groep monniken bijeen met de intentie om terug te keren naar de oorspronkelijke monastieke regel van Sint Benedictus uit de zesde eeuw. Bernardus zocht, samen met dertig andere edellieden uit Dijon, aansluiting bij dit klooster rond het jaar 1113.
Drie jaar na zijn intreden als monnik van Citeaux, kreeg Bernardus een opdracht van zijn abt om het hoofd te worden van een nieuw klooster, dat dezelfde leefregel zou toepassen. Bernardus zelf noemde de locatie van het nieuwe klooster ‘Clairvaux’ of ‘Heldere Vallei’.
In zijn ijver om een voorbeeld te stellen voor de cisterciënzer kloosterhervorming, leefde Bernardus een leven van zo’n strenge boetedoening dat zijn gezondheid eronder leed en zijn superieuren hem moesten overhalen om gematigder te zijn. Intussen bloeide het klooster en trok het een groot aantal mannen aan, waaronder de vijf broers van Bernardus en zijn vader, die weduwnaar was.
| Leestips
|
In 1119 speelde Bernardus een belangrijke rol in het eerste algemene kapittel van de cisterciënzerorde, dat de constituties en regels opstelde. Het jaar daarop schreef hij een verhandeling over de ondeugd van hoogmoed en de deugd van nederigheid, evenals een reeks preken ter lof van de Heilige Maagd Maria. Hij verdedigde ook de cisterciënzers tegen beschuldigingen van andere monniken, die beweerden dat hun regel te streng was.
Op het plaatselijke Concilie van Troyes, in 1128, assisteerde Bernardus de kardinaal-bisschop van Albano bij het oplossen van interne geschillen binnen de Kerk van Parijs.
Op ditzelfde concilie schetste Bernardus de leefregels voor de Tempeliers, de katholieke militaire orde die belast was met de verdediging van het Heilige Land. Bernardus ontwikkelde de idealen van de christelijke ridderorde in zijn geschriften aan de Tempeliers.
Het was niet voor het laatst dat de abt van Clairvaux betrokken raakte bij wereldse en religieuze controverses. Hij verdedigde ook de vrijheid van de Kerk tegen de opdringerigheid van wereldlijke heersers. Bisschoppen die hun zetel hadden verlaten las hij de les.
In 1130 had hij de verantwoordelijkheid om te bepalen wie van twee rivaliserende geestelijken – die allebei beweerden tot paus te zijn gekozen – uiteindelijk de stoel van Petrus zou bezetten.
Bernardus werd een goede adviseur van paus Innocentius II. Verdere bedreigingen voor de vrede en eenheid van de kerk hielden hem een groot deel van de jaren 1130 bezig, hoewel hij belangrijke geschriften bleef produceren, waaronder zijn commentaar op het bijbelse Hooglied.
Hij stuurde ook monniken op pad om nieuwe cisterciënzer kloosters te stichten in heel West-Europa.
Een van Bernards eigen cisterciënzer monniken werd paus Eugenius III in 1145, wat Bernardus aanzette tot het schrijven van een brief met instructies die latere pausen waardevol vonden. Toen Eugenius in 1146 een kruistocht uitriep ter bescherming van de christenen in Antiochië en Jeruzalem, stelde hij Bernardus aan om het geloof van de kruisvaarders te versterken met zijn prediking.
Deze ‘Tweede Kruistocht’ mislukte echter in zijn poging om de Syrische stad Damascus in te nemen. Dit was een zware slag voor de zaak van Bernardus en hij kreeg onterecht de schuld van een nederlaag die eerder te wijten was aan politiek gekonkel en militair wangedrag. Bernardus stuurde een brief naar de paus waarin hij stelde dat de kruistocht mislukte vanwege de morele tekortkomingen van de deelnemers.
Paus Eugenius III, Bernardus’ leerling en goede vriend, stierf in 1153 en werd uiteindelijk zalig verklaard. Bernardus stierf in hetzelfde jaar, op 63-jarige leeftijd, na 40 jaar als monnik te hebben doorgebracht. Hij had persoonlijk 163 cisterciënzer kloosters gesticht, een aantal dat meer dan verdubbeld was tegen de tijd van zijn dood.
Paus Alexander III verklaarde Bernardus van Clairvaux in 1174 heilig. In de 19e eeuw riep Paus Pius VIII hem uit tot kerkleraar.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
