Het Heilig Jaar was aanleiding voor de gemeente Rome om de stad grondig op te knappen. Daarmee werd ook de vluchtroute toegankelijk gemaakt waardoor de paus de Sint-Pieter en het Vaticaan veilig kon verlaten.
Ter voorbereiding op het Heilig Jaar hebben de inwoners van Rome heel wat moeten doorstaan. Een groot deel van 2023 en heel 2024 waren restauratiewerkzaamheden aan de orde van de dag om de Italiaanse hoofdstad in 2025 van zijn mooiste kant te kunnen laten zien aan pelgrims en toeristen.
Op honderden plekken in de stad werd er gebouwd en gerestaureerd en in sommige wijken was er maandenlang sprake van wegopstoppingen. De Romeinse burgemeester Roberto Gualtieri verontschuldigde zich meermaals in de lokale pers met de belofte dat in het Heilig Jaar “onze stad een nieuw en mooier gezicht zal hebben”.
Een van die juweeltjes die Rome sinds begin dit jaar sieren is il Passetto, een ‘geheime’ gang die na jaren hermetisch gesloten te zijn geweest nu is opengesteld voor publiek. Het is een attractie die zonder twijfel in de smaak zal vallen bij iedereen met enige interesse in de kerkgeschiedenis en de architectuur.
Il Passetto heeft in de loop der tijd een enigszins mythische status gekregen, vooral omdat de gewone Romein al die jaren geen toegang had tot de geheime gang. Deze is ongeveer 800 meter lang en loopt van het Vaticaan naar de Engelenburcht. Via deze gang kon de paus het Vaticaan ongezien en in allerijl verlaten in het geval er vijandelijke troepen naar hem op zoek waren. Hij kon dan zijn toevlucht zoeken in de veiligere Engelenburcht.
Wie in de geschiedenisboeken op zoek gaat naar de oorsprong van de gang, moet helemaal terug naar de negende eeuw. Toen legde paus Leo IV de eerste steen voor wat al snel een enorme stadsmuur zou worden. De belangrijkste taak van die muur: de Sint-Pietersbasiliek en Vaticaanstad verdedigen tegen frequente aanvallen, vooral van de vijandige Saracenen.
Het was echter pas later, in 1277, dat de geheime gang bovenop het ongeveer vijftien meter hoge metselwerk vorm begon te krijgen. Dit gebeurde onder paus Nicolaas III, die de bestaande muren liet uitbreiden en aanpassen om de lange gang te creëren.
“De geschiedenis van de geheime vluchtweg van de paus gaat terug naar de negende eeuw”
Tweet dit!
Tegen het einde van de vijftiende eeuw liet paus Borgia VI delen van de gang overdekken om extra veiligheid te garanderen. En dit bleek al snel broodnodig, want in 1494 was het diezelfde paus die door de gang moest wegvluchten toen de vijandelijke troepen van Karel VIII van Frankrijk het Vaticaan naderden.
Tijdens de Plundering van Rome in 1527 bewees de vluchtgang opnieuw zijn grote waarde. Paus Clemens VII werd toen aangevallen door Duitse en Spaanse huurlingen van keizer Karel V. Er wordt gezegd dat de paus door de gang snelde, vergezeld door een groep hovelingen die een zwarte mantel over zijn witte pauselijke gewaden hadden omgehangen om te voorkomen dat hij een al te makkelijk doelwit zou zijn voor de kogels van de vijand.
Ondertussen vocht het privéleger van de paus, de Zwitserse Garde, tegen de vijandelijke troepen. Ze verloren de strijd, maar slaagden erin de huurlingen lang genoeg op te houden, zodat Clemens VII zich in de Engelenburcht in veiligheid kon brengen. Vandaag de dag zijn de kogelgaten uit 1527 nog altijd te zien in delen van het metselwerk rond de Sint-Pietersbasiliek.
Waar de pausen destijds rechtstreeks toegang hadden tot il Passetto vanuit het Apostolisch Paleis, is de entree voor de pelgrims en toeristen nu te vinden in de Mascherino-toren op het Piazza della Città Leonina, op een paar honderd meter afstand van het Sint-Pietersplein.
Als je de gang binnenkomt, is het bijna alsof je een bladzijde van het enorme geschiedenisboek van Rome binnengaat. Hier heb je een prachtig zicht op de bruine, grijzige en okerkleurige daken in de omgeving van het Vaticaan, de Sint-Pietersbasiliek en de straten waar je anders alleen zicht op hebt midden in het hectische verkeer van de stad.
Alleen al het uitzicht op de koepel van de Sint-Pieter, vijftien meter boven het normale straatniveau, is een unieke ervaring. Ook het overdekte gedeelte van de gang biedt de bezoeker een intense ervaring. Er hangt een sfeer van mysterie en spanning. Als je je ogen sluit, krijg je met een beetje fantasie meteen het gevoel dat je de vijand in de rug hebt en je je snel naar een veiligere plek moet begeven.
In het tweede gedeelte van de gang komt de Engelenburcht in zicht. Ook hier krijg je nieuw en verrassend zicht op de straten en steegjes van Rome. Aan het einde van de tour, bij de Engelenburcht zelf, stap je op een lager gelegen terras, vanwaar je plotseling een prachtig uitzicht hebt over de Tiber en grote delen van de stad.
Het duurde in totaal zes jaar, van 2018 tot eind 2024, om il Passetto toegankelijk te maken voor bezoekers, maar dan krijg je ook wat. In de Italiaanse pers werd de heropening van de gang dan ook niet voor niets “een wederopstanding” genoemd.
Meer info en tickets (in vijf talen waaronder Engels en Duits): ecm.coopculture.it.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
