Het moet inmiddels een jaar of acht geleden zijn. Ik begon me te interesseren voor het katholicisme en wilde dat gekke geloof toch eens begrijpen. Iets erin sprak tot me, maar ik begreep niet wat het was. Ik stond dus voor de niet lichte taak om zo veel mogelijk te lezen.

De ontvoering van God

Maar niet alleen dat; opgegroeid in een protestants dorp begon voor mij de hele westerse geschiedenis bij Maarten Luther. De Middeleeuwen? Ja, die waren daar wel ergens, maar daar hoefden we niet naar te kijken. Naast het lezen moest ik dus ruimte bieden aan een veranderend perspectief op de tijd – de tijd van de geschiedenis, en mijn eigen ervaring.

Onverwacht stuitte ik op een boekje. En ik zeg boekje omdat het nu eenmaal niet zo dik was – maar het werd voor mij belangrijker dan menig dik boek waar ik me doorheen heb geworsteld. Titel: De Ontvoering van God. Schrijver: Vlaming Raoul Bauer, historicus, doctor in de letteren, emeritus-hoogleraar cultuurgeschiedenis in Leuven. Diepgelovig man én echte academicus.

Een nieuwe wereld

Het boek – laten we het gewoon een boek noemen – opende een heel nieuwe wereld voor me. Ik begon plotseling iets te begrijpen van de gotiek en de romaanse stijl. Bauers these is, simpel gezegd, dat de gotiek door zo ver omhoog te bouwen, God als het ware naar beneden haalt.

Anders gezegd: de romaanse stijl honoreert de transcendentie van God, de gotiek ondermijnt deze. Aan de hand van concrete voorbeelden – waaronder de Maria Magdalenabasiliek in Vézelay en de gotische kathedralen van Laon en Amiens – laat Bauer zien hoe de gotische kerk een nieuwe wereld vertegenwoordigt.

Sleutel tot de Middeleeuwen

Onlangs was ik in het zuiden voor de inzegening van de nieuwe abt van de trappisten van Koningshoeven. Ik gaf er, tot vermoeienis van mijn gesprekspartner, een ongevraagd kort college waarin ik, ter analyse van de Sint-Janskathedraal in Den Bosch, de these van Raoul Bauer herhaalde.

Bauer gaf mij sleutels om de geheimen van de Middeleeuwen te ontsluiten. Zijn werken over Clovis en Karel de Grote, en Blaffen naar de Maan over wetenschap, religie en magie in de Middeleeuwen, staan op de plank ‘belangrijke boeken’ in mijn kast. En als iemand iets van de Middeleeuwen wil weten, raad ik Bauers oeuvre aan.

Hoeveel tijd nog?

Afgelopen weekend overleed Raoul Bauer. Een week eerder schreef hij een kwetsbaar bericht op Facebook waarin hij duidelijk maakte dat zijn “toekomst kort begint te worden”. Hij vroeg zich af of hij, nu het leven hem door de vingers glipte, nog tijd had om zijn naasten, kinderen en familie te zeggen hoe dankbaar, hoeveel, hoe, ja, had hij nog tijd? Hij sloot af me: “Het is nooit te laat om tijd te vinden!”

Liefde voor geschiedenis

Toen ik eens een Winterschool organiseerde, besloot ik dat dat een goed excuus was om Raoul Bauer te ontmoeten. Samen met zijn geweldige vrouw kwam hij een college geven. Ik dineerde met hen en kon kort met hem praten. Waarover is moeilijk te herhalen, omdat iedere zin die hij sprak vol zat met informatie, liefde voor geschiedenis, voor geschiedschrijving – ik weet nog hoe vervelend ik het vond dat ik gedurende het gesprek niet mee kon schrijven.

Nadien hebben we nog enige tijd met elkaar gemaild en soms wat contact gehad op Facebook. Meer contact dan ik ooit had verwacht, maar minder dan ik had gewild.

En nu is hij overleden. De tijd heeft hij niet meer weten te vinden. Wel heeft hij in zijn boeken de tijd, of een tijd, vast weten te grijpen en weten te ontsluiten.

Mijn eigen ervaring van de tijd van de geschiedenis, zal altijd verbonden zijn met dat ene boekje waar ik toevallig op stuitte; zal altijd verbonden zijn met Raoul Bauer: de man die tijd wist te creëren, te grijpen en te vinden.