Op 94-jarige leeftijd is de in ongenade gevallen Amerikaanse ex-kardinaal Theodore McCarrick overleden. Hij was hét gezicht van de Amerikaanse misbruikschandalen, die wel door de Kerk maar nooit door een rechter schuldig werd bevonden.
“Op dit moment denk ik in het bijzonder aan degenen die hij tijdens zijn priesterambt heeft geschaad”, zo zei de huidige aartsbisschop van Washington, Robert McElroy, over het overlijden van een van zijn voorgangers, de ex-kardinaal Theodore McCarrick.
Als de eerste gedachten niet uitgaan naar ’s mans nabestaanden, maar naar zijn slachtoffers, dan weet je: deze persoon heeft het echt bont gemaakt. En inderdaad: áls er al om McCarricks dood wordt getreurd, dan is het toch vooral door slachtoffers die treuren om het feit dat hij nooit door een rechter veroordeeld is.
Weliswaar achtte de Kerk hem schuldig aan stelselmatig seksueel misbruik en machtsmisbruik; in 2018 werd hij door paus Franciscus zijn kardinaalstitel ontnomen en tot “een leven van gebed en boetedoening” veroordeeld; in 2019 werd hij geheel tot de lekenstand teruggebracht. Maar toen de misbruikzaken in verschillende Amerikaanse staten voor de rechter werden gebracht, werd hij niet meer in staat geacht om terecht te staan.
Wat Harvey Weinstein is voor de Amerikaanse filmindustrie, is Theodore McCarrick voor de Amerikaanse Kerk: het gezicht van niet alleen individuele, maar juist ook systemische misstanden, van iemand die lang met een aureool van onaantastbaarheid zijn gang kon gaan. Sexual predators, noemen de Amerikanen hen, seksuele roofdieren, die welbewust azen op kwetsbare slachtoffers.
Maar misschien nog pijnlijker is het milieu waarin dat lange tijd getolereerd werd. Men wist het, er werd volop over gefluisterd, maar er was een nieuwe tijdgeest nodig – vaak kort samengevat onder de hashtag #MeToo – om tot maatregelen over te gaan.
Hoe kon dat? Nou ja, het gaat om hoge bomen, de spreekwoordelijke spin in het web; McCarrick gold lange tijd als de machtigste man van de Amerikaanse Kerk, een netwerker en fondsenwerver pur sang, met goede connecties tot in de hoogste kringen in Rome. Iemand die mensen kon maken en breken – ook weer net als Weinstein.
McCarrick werd in 1958 tot priester gewijd in zijn geboortestad New York. Hij schopte het er tot hulpbisschop in 1977; vijf jaar later werd hij geïnstalleerd als de eerste bisschop van het nieuw opgerichte bisdom Metuchen, New Jersey. In 1986 werd hij aartsbisschop van Newark, New Jersey.
In januari 2001 kreeg hij een prestigieuzer aartsbisdom onder zijn hoede: dat van Washington. Daar paste een rode hoed bij; een maand later verhief paus Johannes Paulus II hem tot kardinaal. In 2006 ging hij – inmiddels de 75 gepasseerd – met emeritaat, en werd hij opgevolgd door kardinaal Donald Wuerl. Toch was de rol van McCarrick nog niet uitgespeeld; hij bleef fondsen werven en omgaan met kerkelijke en politieke machthebbers.
Pas in de zomer van 2018, toen hij al 88 jaar was, viel hij van zijn voetstuk. The New York Times onthulde toen dat hij in de jaren 80 twee seminaristen misbruikt had, waarvoor zijn toenmalige bisdom Metuchen ook schikkingen had betaald. Ook meldde de krant dat McCarrick twintig jaar lang iemand had misbruikt binnen een pastorale context, beginnend toen de jongen 11 was.
De publicatie van The New York Times leidde tot een hele stroom van onthullingen van seksueel wangedrag op zo’n beetje alle plekken waar hij ooit gewerkt had. Hij had het met name op seminaristen en jonge priesters gemunt; in een aantal gevallen was er al een juridische schikking getroffen tussen het slachtoffer en het betreffende bisdom.
Opvallend: waar de raderen van de kerkelijk rechtspraak doorgaans beduidend trager draaien dan die van het wereldse recht, was dat hier andersom. Het Vaticaan had er niet lang voor nodig om de aantijgingen gegrond te verklaren en McCarrick van al zijn titels te ontdoen.
Wat ongetwijfeld meespeelde: deze zaak kwam precies aan het rollen toen het Vaticaan bezig was een misbruiktop voor te bereiden, waarop paus Franciscus zijn lik-op-stukbeleid zou ontvouwen. Met de storm van verontwaardiging die in de VS opstak rondom McCarrick, moest het Vaticaan laten zien dat het de Kerk menens was met de aanpak van misbruik.
Pas in 2021 en 2023 werden de misbruikzaken ook voor de wereldse rechtbanken gebracht van Massachusetts en Wisconsin. Maar dat bleek te laat. De beide rechtbanken gingen uiteindelijk mee in medische rapporten van de advocaat van McCarrick, waaruit bleek dat hij in een gevorderd stadium van dementie verkeerde, waardoor hij niet meer terecht kon staan.
Dit tot grote woede van misbuikslachtoffers; sommigen meenden zelfs dat McCarrick zijn dementie slechts voorwendde. De ex-kardinaal zelf hield tot het laatst vol onschuldig te zijn, en dat hij zich niks van het misbruik herinnerde.
Wat de slachtoffers al wel vreesden, gebeurde op 3 april in het retraitehuis in Missouri waar McCarrick zijn laatste jaren teruggetrokken sleet: zijn geheimen nam hij op 94-jarige leeftijd mee het graf in.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
