<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
image
Foto: Jelmer de Haas
Column

Bleven we maar onopgemerkt

Peter van Duyvenvoorde 23 oktober 2024

Achter de muur, een boek van de Duitse historica Katja Hoyer, vertelt over het leven in de DDR, vanuit het idee dat ons beeld van de DDR te eenzijdig is: grauw en ongelukkig. In Duitsland krijgt ze veel kritiek. Of dat terecht is, weet ik niet goed. Er lijkt nog steeds een strijd te woeden tussen de twee Duitslanden.

Gezien worden

Ook lees ik Keiros, eveneens van een voormalig Oost-Duitse schrijfster: Jenny Erpenbeck. Bijzonder boek, over een oudere man die een affaire met een negentienjarige begint. Internationaal is ze immens populair. In Duitsland wordt ze, net als Hoyer, neergesabeld: haar beeld van de DDR zou te rooskleurig zijn.

Ik merk dat ik het momenteel vooral romantiseer, de DDR, lekker in mijn trabantje rondrijden. Maar waar het volgens mij fundamenteel om gaat, is het gevoel te hebben gezien of niet gezien te worden.

Een week of twee, drie geleden kwam ik thuis, ik had mijn handen vol, een drukke dag gehad en ik ben sowieso geen fervent beller. Ik zag daar een naam staan van een jongen die ik al lang niet meer had gesproken. Aanvankelijk dacht ik dat ik vast de verkeerde was, dus ik nam niet op.

Daarna belde hij nog een keer. Ik drukte hem weg, maar toen wist ik: waarschijnlijk ziet hij me en belt hij daarom. Niet veel later een appje: “Hey! Ik ben je nieuwe buurman, woon tegenover je nu, zullen we snel afspreken?!”

“Ik heb de regel: in elkaars straat negeer je elkaars bestaan volkomen”

Heel lief appje, ook echt een aardige vent, toch raakte ik in paniek. Ik heb de regel: in elkaars straat negeer je elkaars bestaan volkomen; pas als je de hoek om bent, erken je dat je elkaar kent. Mijn gordijnen gaan ook veel vaker dicht nu. Hij zit waarschijnlijk niet met een verrekijker te kijken, maar toch voelt het soms wel zo. Mijn leven wordt opgemerkt, zoiets. Zelfs als mijn gordijnen dicht zijn, is er nu iemand die weet dat ze dicht zijn.

Onmenselijke uitvindingen

Waar ik het ook voel, is op een trajectcontrole. Ik vind dat een van de meest onmenselijke uitvindingen van de moderne wereld (overdrijving, ik weet dat er veel ergere dingen zijn, zoals op luidspreker bellen…). Iedere meter voel ik me bekeken, gecontroleerd, ten diepste een onvrij mens. En dan zie ik al die mensen om heen, het is rustig op de weg, handen op het stuur, als de dood om niet te snel te gaan.

Iedereen continu opgemerkt. Zo moet de DDR gevoeld hebben, los van de romantiek, continu dat dreigende gevoel opgemerkt te worden. Tegelijkertijd: is dat nu in onze samenleving, gevormd door 11 september, terrorisme en de digitale mogelijkheden, écht zo anders? Ja, we mogen zeggen dat we gezien worden, en niemand wordt heimelijk opgepakt. Ik weet alleen niet of dat een gradueel of fundamenteel verschil is.

Toch fascinerend: we moesten afscheid nemen van die alwetende, alziende en almachtige God, dan zouden we eindelijk vrij zijn. Maar waar Hij zich redelijk veilig achter een transcendent gordijn bevond, is het boze oog nu overal. Nu zou ik willen zeggen: bleven we maar onopgemerkt.

Peter van Duyvenvoorde is schrijver en filosoof. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.