<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
image
Foto: KN - Jan Peeters
Column

Het ideaal van de democratie

Kees Heesters 23 november 2020

De periode net na verkiezingen is bij uitstek de tijd om eens over democratie na te denken. Het ideaal van de democratie, van de zelfbeschikking der mensen, is gebaseerd op goed geïnformeerde burgers die een redelijk oordeel kunnen vormen over de problemen die er spelen. Op grond van dat oordeel brengen ze dan hun stem uit.

Verlies aan realiteitszin

Politieke econoom Joseph Schumpeter (1883-1950) had zo zijn bedenkingen bij dit ideaal; hij beschreef die in het boek Capitalism, Socialism, and Democracy. Schumpeter meent dat we ons in ons directe persoonlijk leven een vrij realistisch beeld van de werkelijkheid vormen. We ontwikkelen een zekere expertise die ons in staat stelt in ons dagelijks leven redelijke besluiten te nemen.

Begeven we ons echter buiten onze familie en onze zakelijke beslommeringen, op terreinen waar we geen directe verantwoordelijkheid voor of invloed op hebben, zoals nationale, laat staan internationale politiek, dan verliezen we deze realiteitszin.

Om alle zaken te begrijpen die zelfs maar op één terrein spelen (bijvoorbeeld gezondheidszorg of het Midden-Oosten), moet je de animo, de tijd en de intellectuele vermogens hebben om je er echt in te verdiepen. Dat is bijna een volledige dagtaak.

Emotioneel en irrationeel

Het gevolg is dat mensen op dit vlak niet veel verder komen dan een opvatting die ze, als het hun directe eigenbelang zou betreffen, als kinderlijk zouden beschouwen. Het gevolg dáárvan is dat de burger op dit niveau emotioneel en irrationeel is.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Individuen en groepen kunnen hierop inspelen door de wil van de kiezers te manipuleren. Dat gebeurt dan ook op zo’n grote schaal dat Schumpeter stelt dat de volkswil niet veel meer is dan “een gefabriceerde wil”.

Conditionering

Hoe en door wie wordt die wil gefabriceerd? Wel, door de politieke klasse, waarvan allerlei professionele peilers, woordvoerders en reclamemakers onderdeel uitmaken. Ze gebruiken daarvoor technieken uit de commerciële wereld.

Ze proberen met allerlei dingen, personen en slogans positieve of negatieve associaties te creëren, om de burger als het ware te conditioneren om in het stemhokje op een bepaalde manier te handelen.

Geen vrolijk beeld

Schumpeter vindt dan ook dat effectieve politieke argumentatie geen zaak van het wegen van argumenten is, maar van het tot dogma verheffen van bepaalde stellingen, en andere stellingen buiten beschouwing houden. Dat wordt volgens hem gedaan door te liegen en de leugens steeds te herhalen.

Dit beeld stemt niet bepaald tot veel vrolijkheid. Maar het is, dunkt mij, wel een heel scherp en helaas realistisch beeld van de manier waarop onze democratie in feite opereert. Dit is hoe zelfbeschikking door middel van verkiezingen plaatsvindt.

En als ik het slagveld van de verkiezingen in de VS (die nu, hopelijk, achter ons liggen) zo eens overzie, zie ik meer dingen die Schumpeters theorie bevestigen, dan dingen die de stelling ontkrachten.

Kees Heesters is politiek filosoof en werkzaam in het Amerikaanse Baltimore. Hij schrijft elke drie weken een column in Katholiek Nieuwsblad.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.