<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
image
Column

Kerken, terug in jullie hok(?)

Ad van der Helm 20 oktober 2020

De discussie rond Staphorst leidde tot zelfrestrictie door de kerken van hun bezoekersaantallen in coronatijd. De oproep om ondanks de vrijheid van godsdienst de regels te volgen, wordt door de meeste kerkgenootschappen trouw nagevolgd. Zijn de kerken daar niet te snel mee geweest?

Kees van der Staaij

In de Tweede Kamer werd een interessant rechtsfilosofisch debat gevoerd over de plek van het grondwettelijke recht op godsdienstvrijheid in onze samenleving in tijden van corona. Tijdens het vragenuur van 7 oktober pareerde Kees van der Staaij (SGP) een fundamentele bevraging van de waarde van de vrijheid van godsdienst ten opzichte van andere grondwettelijke vrijheden in de samenleving.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Van der Staaij beargumenteerde dat de vrijheid van godsdienst zich onderscheidt van de vrijheid van vereniging, omdat de eerste een religieuze levensovertuiging betreft, die een alomvattend fundament geeft voor het leven van mensen (Van der Staaij: “ontmoeting met God in de eredienst”).

Levensovertuiging is niet zomaar een mening of een hobby, maar betreft zingeving en sociaal gedrag in geloofsgemeenschappen. Daarom heeft deze meer bescherming nodig dan de vrijheid van vereniging.

“Levensovertuiging is niet zomaar een mening of een hobby, maar betreft zingeving en sociaal gedrag in geloofsgemeenschappen. ”
- Ad van der Helm

Misvattingen

Aan grondwettelijke vrijheden mag niet getornd worden. Ze zijn echter niet volkomen absoluut en moeten afgewogen worden tegenover andere belangen en vrijheden. Twee misvattingen vertroebelen de discussie.

Ten eerste is er de veronderstelling dat coronaregels niet voor kerken gelden. Ten tweede dat iedere maatregel van de overheid een inbreuk betekent op de vrijheid van godsdienst. Ten aanzien van het eerste: de overheid kan de kerken niet het uitreiken van de communie of het avondmaal verbieden, maar kan wel eisen dat er hygiënische maatregelen worden genomen. De overheid kan dus regels stellen waarmee de vrijheid van godsdienst niet wordt aangetast.

Het tweede betreft het handhavingsbeleid van de regels. De overheid treedt niet binnen bij kerken; vanwege het respect voor godsdienstvrijheid. Men dient dus zeer weloverwogen met de vrijheid van godsdienst omgaan: zowel regels als handhavingsbeleid moeten proportioneel zijn.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Boven de wet

Wat betekent dit voor kerken zoals in Staphorst? Mogen religieuze stromingen voor hun eigen grondwettelijke ruimte opkomen? De discussie moet in ieder geval op juiste informatie en feiten gevoerd worden. De manier waarop het gebeuren in Staphorst werd geframed in tegenstelling tot de feitelijke situatie (de basisregels rond coronapreventie werden gerespecteerd) leidde tot de reactie bij velen dat kerken zich boven de wet plaatsen.

Godsdienstvrijheid

De kracht van de redenering van Kees van der Staaij is dat hij de discussie brengt waar deze gevoerd moet worden: het niveau van de grondrechten in de samenleving. Hij redeneert vanuit een gedifferentieerde benadering van de grondwettelijke vrijheden in de samenleving waar de vrijheid van godsdienst niet tegenover andere vrijheden staat, maar onderdeel is van een systeem dat democratisch is opgebouwd vanwege historische, religieuze en sociale redenen.

“De kerken hebben eeuwenlang laten zien dat zij op de verantwoorde wijze omgaan met de maatschappelijke noden van de actualiteit. Dat mag ook nu van hen verwacht worden.”
- Ad van der Helm

Terug naar de grondwettelijke vrijheden: godsdienstvrijheid is niet absoluut; het feit dat de overheid niet binnentreedt bij kerken betekent dat kerken de verantwoordelijkheid dragen om met behoud van hun vrijheid de regels inhoud te geven en ze zodanig toe te passen dat ze passen bij godsdienstvrijheid en de maatschappelijke noden.

Opdracht

Daar ligt de opdracht van de kerken. Niet omwille van zichzelf, maar omwille van de geloofsovertuiging van hun leden. Zij mogen verwachten dat de kerken de kwetsbare levensovertuiging binnen de huidige rechtsstaat beschermen en niet zomaar uitleveren onder druk van de publieke opinie.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Niet de tegenstelling tussen godsdienstvrijheid en overheidsoptreden is hierbij het uitgangspunt, waarbij de kerken angstvallig hun vrijheid verdedigen tegenover een overheid die soms een krampachtige verhouding tot kerken laat zien.

De kerken hebben eeuwenlang laten zien dat zij op de verantwoorde wijze omgaan met de maatschappelijke noden van de actualiteit. Dat mag ook nu van hen verwacht worden. De kerken staan niet boven de wet, maar maken op passende wijze gebruikte van de ruimte die haar grondwettelijk gegeven is.

Vanwege zijn volle schema heeft Ad van der Helm de keuze gemaakt om te stoppen met schrijven voor KN Jong. Dit is daarom zijn laatste column. Klik hier om alle columns van Ad nog eens terug te lezen.

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.