De katholiek traditie. Ik kijk in mijn boekenkast en zie Augustinus, Ratzinger, Theresia van Ávila, Kant. Dan nog de romans: Shusaku Endo, Graham Greene, ’t Hart, Reve en dan de dvd’s: Bresson, Scorsese, Tarkovsky. Wat al deze namen bindt? Hun werk draait om het zoeken naar, het afscheid nemen van, het omgaan met God. Het waren denkers en kunstenaars in een levende traditie waarin religie van betekenis was. Het had zin om er iets over te zeggen.

Nu niet meer. Wij katholieken, hier in Nederland, begeven ons in een sterfhuis. In 2014 kende de katholieke Kerk nog 214.300 wekelijkse kerkgangers. Tien jaar later? 91.600. De grote breuk is te zien rondom corona. Voor 2019 gingen er nog ruim 150.000 katholieken werkelijks naar de kerk, in 2022 waren het er nog 98.000. Volgens het CBS sterft het katholicisme, simpel gezegd, gewoonweg uit.

Radicale katholieken zien hierin een zegen: kwantiteit van gelovigen neemt af, kwaliteit van gelovigen neemt toe. Dit is echter een misvatting. Hoe minder katholieken er zijn, hoe minder kans op briljante theologen, schrijvers, religieuze filosofen of priesters en kardinalen. Een beetje als het vrouwenvoetbal: niet zo gek dat het Nederlands vrouwenelftal zoveel minder is; er is simpelweg minder talent dat zich aandient, omdat er minder vrouwen voetballen. Ons geloof is van het mannenteam een vrouwenteam geworden, zoiets.

Hoe kan het toch dat ik in steden nooit een priester zie zitten op een terras met een kopje koffie, aanspreekbaar voor wie wil? Dat ik nooit monniken of nonnen zie lopen in habijt? Dat als ik een spiritueel gesprek moet voeren, ik daarvoor zeker niet bij de katholieke Kerk moet zijn… (ik heb toch zo een broertje dood gekregen aan politieke priesters of ironische monniken).

Zijn we te voorzichtig geworden? Bang voor de blik van de seculiere Nederlander, die begint over misbruik? Is het een kwestie van kwantiteit en hebben priesters het met verschillende kerken onder hun hoede veel te druk om even te flaneren door de stad? Of is het een houding? Evangelisatie door te leven, niet door te overtuigen. Of is onze Kerk gewoon een oppervlakkige Kerk?

Ondertussen is het aantal moslims een procentpunt toegenomen: van 5 tot 6 procent. Duidelijk is in ieder geval dat wat de Kerk de afgelopen dertig jaar heeft geprobeerd, niet werkt. De wijze filosoof Erik Ten Hag zei al: hetzelfde doen als je deed, leidt tot de resultaten die je al boekte. Wil je andere resultaten, dan zal je dus iets anders moeten doen dan dat gezever van de afgelopen decennia.

Dat de mens nog steeds diep religieus is, is na vijf minuten Instagram al duidelijk: kristalstenen, ‘manifestatie’, of serieuze religies als de islam en de evangelische kerk: zij weten wel aanwezig te zijn, zij weten wel over God te spreken, zij weten wel ergens voor te staan. Terwijl geen van hen een traditie heeft – ik kijk weer naar de boekenkast – zo rijk als de onze.

De vraag is uiteindelijk: waarom knokken we niet voor ons geloof? Want het is óf opstaan en knokken, óf wachten tot een van ons het licht uitdoet. Ook goed, maar jammer is ’t wel.

Peter van Duyvenvoorde is schrijver en filosoof. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.