In de vroege Kerk was er een verschil tussen jodenchristenen en heidenchristenen. Dat was logisch: letterlijk iedere gelovige was een bekeerling en kwam dus uit één van twee gemeenschappen, de joodse of de heidense. Dat leverde heel verschillende mentaliteiten op.
De joodse christen zal sterk geneigd zijn geweest om, net als tegenwoordig protestanten en sommige katholieke geestelijken, sterk de nadruk te leggen op de heilige geschriften en de godsdienstige ethiek.
De heidense christen zal daar, net als de meeste traditionele gelovigen tegenwoordig, weinig mee bezig zijn geweest. Die zal al snel de normale draad weer hebben opgepakt van het God lezen in de natuur en de tijd. Het bouwen van kapelletjes en het ophangen van wijgeschenken. Het bidden van litanieën en het spelen met beelden en associaties.
Dat Artemis van de zilveren balletjes daarbij was vervangen door Onze Lieve Vrouw van de Gouden belletjes maakte uiteindelijk weinig verschil. Het zou me niet verbazen als zelfs Artemis zelf pas na een paar decennia in de gaten kreeg dat ze toch een wat andere aard had gekregen.
De werkelijke revolutie was voor deze mensen niet de schriftuurlijke, maar de sacramentele revolutie. De zakelijke, afstandelijke relatie met de goden van stad en land werd vervangen door iets wat hoogstpersoonlijk en uiterst intiem was: de stormachtige wederzijdse zelfgave van de Zoon van God en de gelovige ziel.
“Ironisch genoeg wordt de theologie op dit moment door niets zo fundamenteel bedreigd als door de onderbuik van de Schrift zelf.”
Tweet dit!
Maar bijbelfanaten werden de gelovigen van de klassieke Kerken nooit, op een paar klerikale dramkousen na. Het is merkwaardig dat deze simpele manier van toegewijd zijn eens in de zoveel tijd onder vuur komt te liggen van de lettervretertjespartij. Schriftgerichte vormen van spiritualiteit hebben vrijwel altijd onverdraagzame trekken.
Het rabbijnse jodendom en het protestantisme hebben in dat opzicht heldere regels, net als de soennitische orthodoxie in de islam. Maar ook in de oorspronkelijke Kerken steekt het soms de kop op. Dan wordt met de arrogantie van het vanzelfsprekende gelijk voortvarend begonnen met de afbraak van de volksdevotie en de verkletsing van de liturgie.
Dan moet het geloof op ‘vaste grond’ worden gebouwd en de pels van de Kerk van heidens luizengebroed worden gereinigd. Ironisch genoeg wordt de theologie op dit moment door niets zo fundamenteel bedreigd als door de onderbuik van de Schrift zelf. In de zestiende eeuw ontsnapte de Bijbel uit de universiteit door de boekdrukkunst. Dat had enorme gevolgen voor het verstaan ervan.
Nu ontsnapt, door de opkomst van het internet, het historisch-kritische onderzoek naar de gebeurtenissen waarin die Bijbel haar oorsprong heeft. En die blijken grotendeels niet te hebben plaatsgevonden, of anders dan ze ons geleerd zijn.
Natuurlijk kunnen die bevindingen een tijdje in twijfel worden getrokken, maar eerlijk gezegd vermoed ik dat ze grotendeels eerlijk onderzocht en niet ideologisch gefabriekt zijn. Ik lig daar niet wakker van. Ik bid een rozenhoedje en een litanie tot Sint-Gerlachus en dan slaap ik als een roos.
Pater Hugo is kluizenaar te Warfhuizen. Elke drie weken schrijft hij een column in Katholiek Nieuwsblad.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
