Tijdens de algemene audiëntie van 23 september sprak paus Franciscus over verantwoordelijkheid, subsidiariteit en solidariteit.
Om het beste uit een crisis te komen zoals de huidige, die tegelijkertijd een gezondheids-, sociale, politieke en economische crisis is, is ieder van ons geroepen om zijn verantwoordelijkheid te nemen.
Dat betekent dus verantwoordelijkheid delen. We moeten niet alleen als losstaande personen handelen, maar ook vanuit de groep waartoe wij behoren, de maatschappelijke rol die wij hebben, onze principes, en, als wij gelovig zijn, vanuit ons geloof in God.
Vaak echter kunnen veel mensen niet deelnemen aan de heropbouw van het algemeen welzijn, omdat ze buitengesloten zijn of genegeerd worden. Sommige sociale groepen kunnen geen bijdrage leveren omdat ze economisch of politiek worden onderdrukt.
In sommige maatschappijen zijn veel mensen niet vrij om geloof, waarden of ideeën te uiten. Als ze dit doen gaan ze naar de gevangenis. Elders, vooral in het Westen, onderdrukken velen hun eigen ethische of religieuze overtuigingen. Maar zo komen we niet uit de crisis, we komen hier slechter uit.
Opdat iedereen kan deelnemen aan de zorg en wederopbouw van onze volkeren, is het goed dat iedereen de passende daartoe middelen heeft (vgl. Compendium van de sociale leer van de Kerk [CDSC] 186).
Na de grote economische depressie van 1929 legde paus Pius XI uit hoe het subsidiariteitsbeginsel belangrijk was voor een ware wederopbouw. Dit principe heeft een dubbele dynamiek: van hoog naar laag, en van laag naar hoog. Misschien begrijpen wij niet wat dit betekent, maar dit is een sociaal principe dat ons meer één maakt.
Wanneer, vooral in tijden van verandering, individuen, gezinnen, kleine verenigingen of lokale gemeenschappen niet in staat zijn om de primaire doelen te behalen, dan is het goed dat de hogere lagen van het sociaal lichaam, zoals de staat, tussenbeide komen. Zo kunnen zij de noodzakelijke middelen verlenen om vooruit te gaan.
Door de lockdown bijvoorbeeld, bevonden en bevinden veel mensen, gezinnen en bedrijven zich in grote moeilijkheden. Daarom proberen de publieke instellingen te helpen met passende sociale, economische en zorg-interventies. Dit is hun functie.
Anderzijds moet de top van de maatschappij de lagere niveaus respecteren. De bijdragen van individuen, gezinnen, verenigingen, bedrijven en ook van de Kerken is beslissend.
“Of we werken samen om uit de crisis te komen, of we zullen er nooit uit komen”
Tweet dit!
Ze verstevigen het sociale lichaam met hun eigen culturele, religieuze en economische middelen. Er is dus een samenwerking tussen hoog en laag, tussen de staat en het volk. Dit is juist de uitoefening van het subsidiariteitsbeginsel.
Iedereen moet de mogelijkheid hebben om zijn eigen verantwoordelijkheid te nemen in de genezingsprocessen van de maatschappij, waarvan hij deel uitmaakt. Wanneer een project wordt gestart voor sociale groepen, kunnen zij niet worden uitgesloten van deelname.
Bijvoorbeeld: “Wat doe jij? – Ik ga werken voor de armen. – Mooi, en wat doe je? – Ik geef les aan de armen, ik zeg wat ze moeten doen.” Nee, dit kan niet, de eerste stap is toe te laten dat de armen jou zeggen hoe ze leven, wat ze nodig hebben. Zo werkt het subsidiariteitsbeginsel. We kunnen deze mensen niet uitsluiten van deelname, hun wijsheid, de wijsheid van de meest nederige groeperingen, kan niet opzij worden geschoven. (Vgl. Querida Amazonia [QA] 32; Laudato Si’ 63).
Helaas openbaart deze ongerechtigheid zich vaak waar grote economische of geopolitieke belangen een rol spelen. De stem van de inheemse volkeren, hun cultuur en visie op de wereld, wordt niet in overweging genomen. Dit gebrek aan respect voor het subsidiariteitsbeginsel heeft zich als een virus verspreid.
Laten wij denken aan de grote financiële steun door staten. Er wordt meer geluisterd naar grote financiële bedrijven dan naar de mensen of degenen die daadwerkelijk de economie voeren. Er wordt meer geluisterd naar multinationals dan naar sociale bewegingen. Er wordt meer geluisterd naar de machtigen. Dit is niet de menselijke weg, dit is niet de weg die Jezus ons geleerd heeft.
In het collectieve onderbewustzijn van sommige politici of vakbondsleiders zit dit motto: alles voor het volk, niets met het volk. Van hoog naar laag, maar zonder te luisteren naar de wijsheid van het volk. Zonder deze wijsheid toe te passen bij het oplossen van problemen, in dit geval bij het oplossen van deze crisis.
Of laten wij denken aan de wijze waarop het virus wordt bestreden. Er wordt meer geluisterd naar grote farmaceutische bedrijven, dan naar zorgmedewerkers die zich in de eerste linie bevinden in ziekenhuizen of vluchtelingenkampen. Dit is geen goede weg. Iedereen moet gehoord worden.
Om beter uit een crisis te komen, moet het subsidiariteitsbeginsel worden toegepast, door de autonomie en het initiatief van iedereen te respecteren, vooral van de minsten. Zoals Sint-Paulus zegt, zijn alle delen van een lichaam noodzakelijk. Die delen die zwakker of minder belangrijk lijken, zijn in werkelijkheid de belangrijkste (vgl. 1 Kor. 12,22).
In dit kader kunnen wij zeggen dat het subsidiariteitsbeginsel iedereen toestaat om de eigen rol op zich te nemen in de zorg voor en het lot van de maatschappij. Dit geeft hoop op een gezondere en rechtvaardigere toekomst en deze toekomst bouwen wij samen op door onze horizon te verbreden. Of samen, of dit werkt niet. Of we werken samen om uit de crisis te komen, of we zullen er nooit uit komen.
Uit de crisis komen, betekent niet de huidige situatie een likje verf geven, opdat die rechtvaardiger zou lijken. Het betekent veranderen en de ware verandering gebeurt door iedereen: alle mensen die het volk vormen. Alle beroepen, iedereen samen, in gemeenschap. Als niet iedereen dit doet, zal het resultaat negatief zijn.
In een vorige catechese hebben wij gezien hoe de subsidiariteit de weg is om uit de crisis te komen. Ze verbindt ons en staat ons toe om solide voorstellen te vinden voor een gezondere wereld. Maar deze weg van solidariteit heeft subsidiariteit nodig.
“Uit de crisis komen, betekent niet de huidige situatie een likje verf geven, opdat die rechtvaardiger zou lijken”
Tweet dit!
Iemand kan mij zeggen: “Maar vader, vandaag spreekt u met moeilijke woorden!”. Daarom probeer ik uit te leggen wat dit betekent. Solidair, omdat wij de weg van de subsidiariteit volgen. Er is immers geen sprake van echte solidariteit zonder sociale deelname. Zonder de bijdragen van gezinnen, verenigingen, bedrijven en uitingen van de maatschappij. Iedereen moet bijdragen.
Een dergelijke deelname helpt om sommige negatieve aspecten van de globalisering en acties van staten te voorkomen en te corrigeren, zoals ook gebeurt bij de zorg voor mensen die getroffen zijn door de pandemie.
Deze bijdragen van ‘onderaf’ moeten gestimuleerd worden. Hoe mooi is het werk van vrijwilligers tijdens de crisis. Ze komen uit alle sociale lagen, maar werken samen om uit de crisis te komen. Dit is solidariteit en het subsidiariteitsbeginsel.
Tijdens de lockdown was het applaus voor artsen en verplegers een spontaan teken van bemoediging en hoop. Velen hebben hun leven op het spel gezet en hun leven gegeven. Laten wij dit applaus uitbreiden naar ieder lid van het sociale lichaam, iedereen, omwille van hun waardevolle inzet, hoe klein ook.
Laten wij applaudisseren voor ‘buitengeslotenen’: ouderen, kinderen, gehandicapten, arbeiders. Ze werken allen samen om uit de crisis te komen. Maar laten wij niet stoppen bij het applaus! Laten wij groots dromen.
Broeders en zusters, laten wij leren om groots te dromen! Wij zijn hier niet bang voor, door het zoeken naar idealen van rechtvaardigheid en liefde, die voortkomen uit de hoop.
Laten wij niet proberen om het verleden te herbouwen. Het verleden is het verleden, wij wachten op nieuwe dingen. De Heer heeft beloofd: “Ik maak alles nieuw.” Laten wij deze idealen zoeken en een toekomst bouwen waarin de sociale en globale dimensie elkaar wederzijds verrijken. Waar de schoonheid en de rijkdom van kleine en buitengesloten groeperingen kan bloeien en waar wie meer heeft, degene die minder heeft kan dienen.
(Vertaling Francesco Paloni)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
