<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Paus Franciscus

‘De Kerk is er niet alleen voor de volmaakten, maar is een gemeenschap van verloste zondaars’

KN Redactie 3 februari 2022
image
Paus Franciscus te midden van de gelovigen tijdens de algemene audiëntie van 2 februari. Foto: CNS Photo - Paul Haring

Tijdens de algemene audiëntie van 2 februari sprak paus Franciscus over de gemeenschap van de heiligen hier en in de hemel. 

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

In de afgelopen weken hebben we de figuur van de heilige Jozef diepgaander bestudeerd, geleid door de weinige maar belangrijke informatie die de evangelies ons geven, en ook door de aspecten van zijn persoonlijkheid die de Kerk door de eeuwen heen heeft kunnen belichten door gebed en devotie.

Verrijking van het christelijk leven

Vertrekkend vanuit dit gemeenschappelijke aanvoelen dat in de kerkgeschiedenis de figuur van de heilige Jozef heeft gekenmerkt, wil ik vandaag stilstaan bij een belangrijk geloofsartikel dat ons christelijk leven kan verrijken, en dat ook op de best mogelijke wijze richting kan geven aan onze relatie met de heiligen en onze dierbare overledenen. Ik heb het over de gemeenschap van de heiligen.

Vaak zeggen we in de geloofsbelijdenis: “Ik geloof in de gemeenschap van de heiligen.” Maar als je vraagt wat de gemeenschap, de communio van de heiligen is, herinner ik mij dat ik als kind onmiddellijk zou antwoorden: “Ah, de heiligen doen hun communie.” Dat is iets… we begrijpen soms niet wat we zeggen. Wat is de gemeenschap van de heiligen? Het is niet dat de heiligen communie doen, dat is het niet. Het is iets anders.

Ons gebed steunt niet op vertrouwen in een mens

Soms vervalt zelfs het christendom in vormen van devotie die meer heidens dan christelijk van aard zijn. Het fundamentele verschil ligt in het feit dat ons gebed en de devotie van de gelovigen niet gebaseerd zijn op vertrouwen in een mens, of een beeld of een voorwerp, ook al weten we dat ze heilig zijn.

De profeet Jeremia herinnert ons eraan: “Vervloekt is hij die op mensen vertrouwt (…). Gezegend is hij die op Jahwe vertrouwt” (17,5-7). Zelfs als wij volledig vertrouwen op de voorspraak van een heilige, of meer nog op die van de Maagd Maria, heeft ons vertrouwen slechts waarde in relatie tot Christus. De weg naar die heilige of naar de Maagd Maria eindigt daar niet, nee, die voert tot Christus.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Gods genade werkt door de heiligen heen

Christus is de band die ons met Hem en met elkaar verbindt. Die band heeft een specifieke naam: die band die ons, onderling en met Christus, verbindt is de gemeenschap van de heiligen. Het zijn niet de heiligen die wonderen doen, nee! “Die heilige is zo wonderbaarlijk…” Nee, stop! De heiligen doen geen wonderen, dat doet slechts Gods genade die door hen heen werkt.

Wonderen worden gedaan door God, door Gods genade die door een heilige, een goed mens, heen werkt. Dat moet duidelijk zijn. Er zijn mensen die zeggen: “Ik geloof niet in God, maar wel in deze heilige.” Nee, dat is verkeerd. De heilige is een bemiddelaar, iemand die voor ons bidt en tot wie wij bidden. Die persoon bidt voor ons en de Heer schenkt ons zijn genade: de Heer werkt door de heilige heen.

Een gemeenschap van verloste zondaars

Wat is dan die gemeenschap van de heiligen? De Catechismus van de Katholieke Kerk zegt: “De gemeenschap van de heiligen is nu juist de Kerk” (nr. 946). Wat een mooie definitie! “De gemeenschap van de heiligen is nu juist de Kerk”. Wat betekent dit? Dat de Kerk er enkel is voor de volmaakten? Nee, het betekent dat die een gemeenschap is van verloste zondaars.

De Kerk is de gemeenschap van verloste zondaars. Dat is een mooie definitie. Niemand kan zichzelf uitsluiten van de Kerk, wij zijn allemaal verloste zondaars. Onze heiligheid is de vrucht van Gods liefde, geopenbaard in Christus, die ons heiligt door ons lief te hebben in onze ellende en ons daaruit verlost.

“De heiligen doen geen wonderen, dat doet slechts Gods genade die door hen heen werkt”

Dankzij Hem zijn wij altijd één lichaam, zegt de apostel Paulus, waarin Jezus het hoofd is en wij de ledematen (vgl. 1 Kor 12,12). Dit beeld van het lichaam van Christus en het beeld van het lichaam doen ons onmiddellijk begrijpen wat het betekent om in gemeenschap met elkaar verbonden te zijn.

“Wanneer een lid lijdt”, schrijft Paulus, “delen alle ledematen in het lijden; wordt een lid geëerd, alle delen in de vreugde. Welnu, gij zijt het lichaam van Christus, en ieder van u is een lid van dit lichaam” (1 Kor. 12,26-27). Dit is wat Paulus zegt: wij zijn allen één lichaam, allen verenigd door het geloof, door de doop, allen in een gemeenschap: verenigd in gemeenschap met Jezus Christus. En dit is de gemeenschap van de heiligen.

Wij beïnvloeden elkaar

Beste broeders en zusters, de vreugde en de pijn die mijn leven beïnvloeden, beïnvloeden iedereen, net zoals de vreugde en de pijn die het leven van onze broeders en zusters naast ons beïnvloeden, ook mij beïnvloeden. Ik kan niet onverschillig staan tegenover anderen, want wij zijn allen deel van één lichaam, in gemeenschap.

In die zin heeft zelfs de zonde van een individueel mens altijd invloed op iedereen, en de liefde van elk individueel mens heeft invloed op iedereen. Op grond van de gemeenschap van de heiligen, van deze eenheid, is ieder lid van de Kerk op een diepgaande manier met mij verbonden – maar ik zeg niet met mij omdat ik de paus ben – wij zijn op een diepgaande manier met elkaar verbonden, en deze band is zo sterk dat hij zelfs door de dood niet verbroken kan worden.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Op aarde en in de hemel

In feite betreft de gemeenschap van de heiligen niet alleen de broeders en zusters die op dit ogenblik naast mij staan, maar ook hen die hun aardse pelgrimstocht hebben beëindigd en de drempel van de dood hebben overschreden. Ook zij zijn in gemeenschap met ons.

Denk je eens in, geliefde broeders en zusters: in Christus kan niemand ons ooit echt scheiden van degenen die wij liefhebben, want de band met hen is een existentiële band, een sterke band die in onze eigen natuur ligt; alleen de manier van samenzijn met elkaar verandert, maar niets en niemand kan deze band verbreken.

Iedereen hoort erbij

“Maar wij denken aan hen die het geloof hebben verloochend, die afvallig zijn, die de Kerk vervolgen, die hun doopsel hebben verloochend: zijn die ook thuis?”. Ja, zelfs zij, zelfs de godslasteraars, iedereen. Wij zijn broeders en zusters. Dit is de gemeenschap van de heiligen. De gemeenschap van de heiligen houdt de gemeenschap van gelovigen op aarde en in de hemel bijeen.

In die zin kan ik de vriendschapsband die ik kan opbouwen met een broeder of zuster naast mij, ook opbouwen met een broeder of zuster in de hemel. De heiligen zijn vrienden met wie wij zeer dikwijls vriendschappelijke betrekkingen aanknopen.

“Onze heiligheid is de vrucht van Gods liefde”

Wat wij de devotie tot een heilige noemen – ik heb een grote devotie tot deze heilige – wat wij toewijding noemen is in feite een manier om onze liefde te uiten, gebaseerd op deze band die ons verenigt.

Ook in het dagelijks leven kunnen we zeggen: “Diegene is zo toegewijd aan zijn oude ouders.” Nee, het is een manier van liefde uiten, een uiting van liefde. En we weten allemaal dat we altijd bij een vriend terecht kunnen, vooral wanneer we in moeilijkheden verkeren en hulp nodig hebben. En we hebben vrienden in de hemel.

We hebben allemaal vrienden nodig; we hebben allemaal zinvolle relaties nodig om ons door het leven te helpen. Jezus had ook zijn vrienden, en hij wendde zich tot hen op de meest beslissende momenten van zijn leven.

Band met Maria en Jozef

Door de geschiedenis van de Kerk heen zijn er enkele constanten die de gelovige gemeenschap begeleiden: in de eerste plaats de grote genegenheid en de zeer sterke band die de Kerk altijd heeft gevoeld ten opzichte van Maria, Moeder van God en onze Moeder. Maar ook de speciale eer en genegenheid die de Kerk aan de heilige Jozef heeft toegekend. God vertrouwt hem immers het kostbaarste toe wat Hij heeft: zijn Zoon Jezus en de Maagd Maria.

Het is altijd dankzij de gemeenschap van de heiligen dat wij de heiligen, mannen en vrouwen die onze beschermheiligen zijn, dicht bij ons voelen, bijvoorbeeld vanwege de naam die wij dragen, vanwege de kerk waartoe wij behoren, de plaats waar wij wonen, enzovoort, zelfs vanwege een persoonlijke devotie.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Praten met de heiligen

En dit is het vertrouwen dat ons altijd moet bezielen wanneer wij ons op beslissende momenten in ons leven tot hen wenden. Het is geen magie, het is geen bijgeloof, geen devotie tot de heiligen; het is simpelweg praten met een broeder, een zuster die voor God staat, die een rechtvaardig leven heeft geleefd, een heilig leven, een voorbeeldig leven, en die nu voor God staat. En ik praat met deze broeder, deze zuster en vraag om hun gebed voor mijn noden.

Daarom sluit ik deze catechese graag af met een gebed tot de heilige Jozef waaraan ik bijzonder gehecht ben en dat ik al meer dan veertig jaar lang elke dag bid. Het is een gebed dat ik vond in een gebedenboek van de zusters van Jezus en Maria, uit 1700, einde van de achttiende eeuw. Het is heel mooi, maar meer dan een gebed is het een uitdaging aan de vriend, vader en beschermer die de heilige Jozef voor ons is.

Gebed tot de heilige Jozef

Het zou fijn zijn als jullie dit gebed zouden leren en herhalen. Ik zal het voorlezen:

“Glorievolle patriarch, heilige Jozef, wiens macht onmogelijke dingen mogelijk weet te maken, kom mij te hulp op deze momenten van pijn en moeilijkheden. Ontferm u over de zware en moeilijke situaties die ik aan u toevertrouw, opdat er een goede oplossing voor komt. Mijn geliefde vader, al mijn vertrouwen is op u gesteld. Laat het niet gezegd worden dat ik u tevergeefs heb aangeroepen. En daar u met Jezus en Maria alles mogelijk kunt maken, laat mij zien dat uw goedheid even groot is als uw macht.”

Houd moed

Het gebed eindigt met een uitdaging voor de heilige Jozef: “Daar u met Jezus en Maria alles mogelijk kunt maken, laat mij zien dat uw goedheid even groot is als uw macht.” Al meer dan veertig jaar lang vertrouw ik mijzelf elke dag met dit gebed toe aan de heilige Jozef. Het is een oud gebed.

Ga voort, houd moed, in deze gemeenschap van alle heiligen die wij in de hemel en op aarde hebben: de Heer laat ons niet in de steek. (Vertaling Susanne Kurstjens)

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.