Dostojevski laat een van zijn personages zich afvragen of ten behoeve van vrede, geluk of zelfs eeuwige harmonie een onschuldig kindertraantje zou mogen worden vergoten. Het antwoord: nee, geen enkele vooruitgang, revolutie of oorlog rechtvaardigt ook maar één kindertraan. Een kindertraan weegt altijd zwaarder.
Met dit citaat als voorwoord begint het jongste in het Nederlands vertaalde meesterwerk van Nobelprijswinnares (2015) Svetlana Alexijevitsj. Het boek De laatste getuigen, kinderen in de Tweede Wereldoorlog staat in een reeks van indringende anti-oorlogsboeken van haar hand.
Alexijevitsj zag als oorlogscorrespondente in Afghanistan de oorlog van dichtbij en nam zich voor boeken te schrijven die “zelfs de generaals zullen doen walgen”. De Wit-Russische doet dat niet door smerige details op te dissen, maar door te laten zien wat oorlog met mensen doet.
Net als in Zinkjongens doet ze dat door mensen te interviewen. Voor De laatste getuigen sprak ze 101 nu bejaarde mensen die als kind tussen 2 en 14 jaar oud waren toen ze de oorlog over zich heen kregen.
Alexijevitsj heeft dit boek met haar eigen tranen geschreven. Dat blijkt uit de compassie, de fijngevoeligheid en de subtiele wijze waarop ze met de gruwelen omgaat.
Het gaat over kinderen die gillen de grafkuil niet dicht te gooien omdat hun papa en mama dan niet meer wakker kunnen worden. Een meisje dat, als haar moeder haar na jaren terugvindt, haar dagen weigert te herkennen omdat ze bang is dat het slechts een droom is. Een oorlogswees die, als ze een wildvreemde moeder haar kind ziet wiegen, vraagt of ze ook even op schoot mag.
Waarom zou je deze stuk voor stuk hartverscheurende verhalen lezen? Omdat Alexijevitsj erin slaagt ook het goede van mensen te laten zien. Niet alleen de spankracht van kinderen, maar de liefde waarmee wildvreemden zich over hen ontfermden en zelfs hun schaarse voedsel gaven. Een moeder die het leven van haar gezin op het spel zette door een Joods kind als eigen op te nemen. (Haar moeder keerde na de oorlog terug!)
Het is die hartverwarmende vanzelfsprekendheid die dit boek tegelijkertijd een monument van hoop maakt.
Svetlana Alexijevitsj. De laatste getuigen. Kinderen in de Tweede Wereldoorlog. Uitg. De Bezige Bij, 256 pp., hc., € 29,99, ISBN 978 90 23448 87 7
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
