Tijdens de algemene audiëntie van woensdag 11 augustus legt paus Franciscus uit hoe de wet van Mozes ons leidt naar de ontmoeting met Jezus.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

“Waartoe dient dan de wet?” (Gal. 3,19). Dat is de vraag die we vandaag, kijkend naar de apostel Paulus, willen uitdiepen om te ontdekken wat er nieuw is aan een christelijk leven dat begeesterd wordt door de Heilige Geest. Waartoe dient de wet als we de Heilige Geest hebben en als we Jezus hebben die ons heeft verlost? Daar moeten we vandaag over nadenken.

Terug in de tijd

Paulus schrijft: “Maar als ge u door de Geest laat leiden, staat ge niet onder de wet” (Gal. 5,18). Paulus’ tegenstanders hielden echter vol dat de Galaten de wet moesten volgen om gered te worden. Ze gaan terug in de tijd. Ze hadden heimwee naar een andere tijd, een tijd voor Jezus Christus.

De apostel is het daar helemaal niet mee eens. Hij is deze voorwaarden niet overeengekomen met de andere apostelen in Jeruzalem. Hij herinnert zich nog goed wat Petrus zei: “Waarom wilt gij God dan nu tarten door de leerlingen een juk op de hals te leggen, dat noch onze vaderen noch wij in staat geweest zijn te dragen?” (Hand. 15,10).

Afgoderij

De bepalingen die voortkwamen uit dat ‘eerste concilie’ – het eerste oecumenische concilie was dat van Jeruzalem en de bepalingen die daaruit voortkwamen waren heel duidelijk:

“De heilige Geest en wij hebben namelijk besloten u geen zwaardere last op te leggen dan de onvermijdelijke:  u te onthouden van spijzen die aan afgoden geofferd zijn, van bloed, van wat verstikt is en van ontucht” (Hand. 15,28-29).

Allemaal dingen die te maken hadden met de aanbidding van God, de afgoderij, en die ook het leven van die tijd beter doen begrijpen.

De Tien Geboden

Als Paulus het heeft over de wet, verwijst hij normaal gezien naar de Mozaïsche wet, de wet van Mozes, naar de Tien Geboden. Die wet hield verband met het verbond dat God met zijn volk had gesloten, een pad om dit verbond voor te bereiden. Volgens verschillende teksten van het Oude Testament is de Thora – de Hebreeuwse term waarmee de Wet wordt aangeduid – de verzameling van al die voorschriften en normen die de Israëlieten krachtens het verbond met God moeten naleven.

Een goede samenvatting van wat de Thora is vind je in deze tekst van Deuteronomium: “Jahwe zal er weer vreugde in vinden u gelukkig te maken, zoals Hij dat ook bij uw voorouders deed. Maar dan moet gij aan Jahwe gehoorzamen en alle geboden en voorschriften onderhouden, die in dit wetboek staan opgetekend; dan moet gij met heel uw hart en heel uw ziel terugkeren tot Jahwe uw God” (Deut. 30,9-10).

De naleving van de wet gaf de mensen de garantie op de voordelen van het verbond en op de bijzondere band met God. Dit volk, deze mensen zijn verbonden met God en laten dat zien in de vervulling, in de naleving van de wet. Door het verbond met Israël te sluiten, had God de Thora, de wet, aangeboden, zodat Israël Gods wil kon begrijpen en in gerechtigheid kon leven.

Bedenk dat er in die tijd behoefte was aan zo’n wet. Het was een groot geschenk dat God aan zijn volk gaf. Waarom? Omdat er in die tijd overal sprake was van heidenen, van afgoderij en van menselijk gedrag dat voortkomt uit afgoderij.  Om die reden is de wet Gods grote gave aan zijn volk om vooruit te komen.

Verraad aan het verbond

Meermaals, vooral in de boeken van de profeten, staat geschreven dat het niet naleven van de voorschriften in de wet een heus verraad is aan het verbond en dat dit Gods toorn uitlokte. De band tussen het verbond en de wet was zo nauw dat die twee dingen niet te scheiden waren. De wet is de uitdrukking van het feit dat de mensen, dit volk, een verbond zijn aangegaan met God.

In het licht van dit alles is het niet moeilijk te begrijpen dat de missionarissen die geïnfiltreerd waren bij de Galaten vrij spel hadden toen ze beweerden dat het verbond aangaan ook betekende dat de Galaten de wet van Mozes moesten naleven, zoals die destijds gold. Maar juist hier zien we de geestelijke intelligentie van de apostel Paulus en zijn grote inzichten, ondersteund door de genade die hij ontving voor zijn evangeliserende missie.

De belofte aan Abraham

Paulus legt de Galaten uit dat het verbond met God en de Mozaïsche wet in werkelijkheid niet onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De eerste reden waarom hij dit zegt is dat het verbond dat God met Abraham sloot, gebaseerd is op het geloof in de vervulling van de belofte en niet op het naleven van de wet, die toen nog niet bestond. Abraham begon eeuwen voor de wet al met God op weg te gaan.

Paulus schrijft: “Ik bedoel dit: een door God bekrachtigde wilsbeschikking (met Abraham) wordt niet ongedaan gemaakt door een wet die vierhonderddertig jaar later is gekomen (met Mozes), zodat de belofte zou komen te vervallen. Was immers de erfenis afhankelijk van de wet, dan niet van de belofte. Maar God heeft juist door een belofte Abraham zijn genade betoond” (Gal. 3,17-18).

Eerder dan de wet

De belofte was er eerder dan de wet. Eerst was er de belofte aan Abraham en vierhonderddertig jaar later kwam de wet. Het woord belofte is heel belangrijk. Gods volk, wij christenen, wandelen door het leven met ons oog op de belofte. De belofte is precies datgene wat ons aantrekt om op weg te gaan naar de ontmoeting met de Heer.

Door zo te redeneren bereikt Paulus zijn eerste doel: de wet is niet de basis van het verbond, want die kwam later. De wet was nodig en rechtvaardig, maar eerst was er de belofte, het verbond.

Dit argument maakt korte metten met degenen die beweren dat de Mozaïsche wet een fundamenteel onderdeel is van het verbond. Nee, eerst was er het verbond, de oproep aan Abraham.

De Thora, de wet dus, maakt geen deel uit van de belofte aan Abraham. Dit gezegd hebbende, moeten we echter niet denken dat Paulus in strijd was met de Mozaïsche wet. Nee, hij heeft oog voor de wet. Meermaals verdedigt hij in zijn brieven de goddelijke oorsprong van de wet en zegt hij dat die een zeer specifieke rol vervult in de heilsgeschiedenis.

Een pad naar de ontmoeting

Maar de wet geeft geen leven, die biedt niet de vervulling van de belofte, want die is niet in staat de belofte te vervullen. De wet is een pad dat je naar de ontmoeting leidt.

Paulus gebruikt een heel belangrijk woord: de wet is de ‘pedagoog’ naar Christus, de pedagoog naar het geloof in Christus, dat wil zeggen de leraar die je bij de hand neemt en naar de ontmoeting leidt. Degenen die op zoek zijn naar het leven, moeten kijken naar de belofte en de vervulling ervan in Christus.

Nieuwheid van het christelijk leven

Vrienden, deze eerste uiteenzetting van de apostel aan de Galaten toont de radicale nieuwheid van het christelijk leven: allen die in Jezus Christus geloven, zijn geroepen om te leven in de Heilige Geest, die ons bevrijdt van de wet en die tegelijkertijd tot voltooiing brengt volgens het gebod van de liefde. Dit is heel belangrijk: de wet leidt ons naar Jezus.

Sommigen van jullie zullen nu zeggen: “Maar één ding: betekent dit dat als ik de geloofsbelijdenis bid, ik me niet hoef te houden aan de geboden?” Nee, de geboden zijn actueel in de zin dat ze ‘pedagogen’ zijn die je leiden naar de ontmoeting met Jezus.

Kijken naar Jezus

Maar het is niet goed om de ontmoeting met Jezus achterwege te laten en enkel belang te hechten aan de geboden. En dit was precies het probleem met die fundamentalistische missionarissen die de Galaten in verwarring brachten.

Moge de Heer ons helpen om het pad van de geboden te bewandelen, maar kijkend naar de liefde van Christus, naar de ontmoeting met Christus. In de wetenschap dat de ontmoeting met Jezus belangrijker is dan alle geboden. (Vertaling Susanne Kurstjens)