Ze gold als de mooiste vrouw van haar tijd. Ze werd levend in een mijnschacht gegooid door de communisten. Nu is ze een H. Martelares voor de Russisch-orthodoxe Kerk.
In deze biografie vinden we een – gelukkig niet al te scherpe – foto van haar lijk, dat een half jaar later uit de mijnschacht werd gehaald. Ze lijkt zich in die diepe duisternis nog bekommerd te hebben om anderen, die door de val van twintig meter zwaarder waren gewond dan zij.
Haar beeltenis prijkt boven de ingang van Westminster Abbey, al zal het feit dat ze een kleindochter was van Queen Victoria daaraan hebben bijgedragen.
Jelizaveta (‘Ella’) Fjodorovna (1864-1918) werd geboren als een prinses Von Hesse und bei Rhein. Hoewel niet katholiek, werd ze vernoemd naar de H. Elisabeth van Thüringen.
Ze was een oudere zus van Alix, echtgenote van de laatste tsaar Nicolaas II, maar ook van Ernst Ludwig, die als groothertog van Hesse-Darmstadt de Jugendstil zou laten bloeien op de Mathildenhöhe.
Vermoedelijk was hij homoseksueel, net als Ella’s echtgenoot Sergej Alexandrovitsj, die als gouverneur van Moskou zijn reputatie bezoedelde als verbanner van de Joden uit Moskou (in een nacht van dertig graden onder nul) in 1892 en als verantwoordelijke voor het omineuze ongeluk bij de kroning van Nicolaas II in mei 1896, waarbij op het Chodynka-veld dertienhonderd doden vielen. Elisabeth bleef haar echtgenoot echter trouw, totdat hij in 1905 omkwam bij een aanslag nabij het Rode Plein.
De kinderloze Elisabeth kon nu een religieuze roeping volgen. Ze was als lutherse overgegaan tot de Russisch-orthodoxe Kerk. Alles wijst erop dat dit uit overtuiging was. Ze opende het klooster van de HH. Martha en Maria en werd er de abdis van.
Als non zag ze met lede ogen aan hoe het tsarenrijk op de afgrond afkoerste, niet in de laatste plaats door toedoen van haar zus de tsarina, die onder invloed kwam van Raspoetin. Er zijn aanwijzingen dat Elisabeth op de hoogte was van de samenzwering tegen de hypnotiseur. Die liep uit op een brute moord, deze maand precies honderd jaar geleden.
De communisten rekenden na 1917 genadeloos af met de adel. Weinigen ontsprongen de dans. Een opvallende uitzondering is de moeder van de tsaar, Maria Fjodorovna, die naar haar vaderland Denemarken vluchtte. Haar opmerkelijke —leven staat beschreven in Little Mother of Russia (978 08 4191 422 3).
Lenin wist Elisabeth in 1918 op te laten pakken. Haar leven eindigde in die donkere schacht bij Alapajevsk waar zij als eerste van een groep adellijken ingeworpen werd. Tot zijn huivering hoorde een van de moordenaars, Ryabov, hoe de overlevenden vanuit de diepte nog een psalm zongen. Met enkele nageworpen handgranaten bracht hij hen tot zwijgen.
Christopher Warwick, The Life and Death of Ella Grand Duchess of Russia: A Romanov Tragedy. Uitg. Albert Bridge Books, 380 pp., pb., € 16,50, ISBN 978 19 0977 109 3
