Tijdens de algemene audiëntie van 18 mei legde paus Franciscus uit dat we ten overstaan van ellende onze woede mogen uiten bij God.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
De bijbeltekst die we zojuist gehoord hebben vormt de afsluiting van het boek Job, een hoogtepunt van de wereldliteratuur. We komen Job tegen in deze catechesereeks over de ouderdom: we komen hem tegen als een geloofsgetuige die zich niet neerlegt bij een karikatuur van God, maar zijn protest uitschreeuwt in het aangezicht van het kwaad, totdat God antwoordt en zijn gelaat onthult. En God antwoordt uiteindelijk, zoals altijd, op verrassende wijze: Hij toont Job zijn heerlijkheid zonder hem te verpletteren, integendeel, met soevereine tederheid, zoals God altijd doet.
We moeten de bladzijden van dit boek goed lezen, zonder vooroordeel, zonder gemeenplaatsen, om de kracht van Jobs schreeuw te bevatten. Het zal ons goed doen ons in zijn gedachtegang te verplaatsen, om de verleiding van moralisme te overwinnen ten overstaan van ergernis en moedeloosheid over de pijn alles verloren te hebben.
Wij kennen het verhaal: Job verliest alles in zijn leven, zijn rijkdom, zijn gezin, zijn zoon en zelfs zijn gezondheid. En verwond is hij in gesprek met drie vrienden, en dan een vierde die hem komt begroeten.
Deze dialoog met zijn vrienden is als een weg naar het moment waarop God spreekt. En in de slottekst van dit boek, de passage waarin God eindelijk het woord tot hem richt, wordt Job geprezen omdat hij heeft begrepen welk mysterie van Gods tederheid achter zijn zwijgen schuilgaat.
God berispt Jobs vrienden die dachten alles te weten over God en pijn, en die Job komen troosten, maar hem uiteindelijk veroordelen met hun vooropgezette ideeën. Moge God ons behoeden voor deze hypocriete en aanmatigende vorm van devotie! Moge God ons behoeden voor die zelfingenomen godsdienstigheid en dit geloof in voorschriften die ons een zekere verwaandheid geeft en leidt tot farizeïsme en huichelarij.
Dit is hoe de Heer over hen spreekt: “Zeer ontstemd ben Ik over u (…), want gij hebt van Mij niet zo’n zuiver beeld gegeven als mijn dienaar Job.” En Hij zegt Jobs vrienden: “Mijn dienaar Job zal voor u bidden. Wellicht ben Ik hem terwille; dan zal Ik u niet straffen voor uw dwaasheid, ofschoon gij van Mij niet zo’n zuiver beeld hebt gegeven als mijn dienaar Job” (42,7-8).
Gods verklaring verbaast ons, want wij hebben de vurige bladzijden van Jobs protest gelezen, die ons verbijsterd achterlieten. Toch, zegt de Heer, was Job goed bezig, zelfs toen hij boos was en zelfs toen hij kwaad werd op God. Hij was goed bezig omdat hij weigerde te aanvaarden dat God een vervolger is, God is iets anders. En als beloning geeft God Job al zijn bezittingen in tweevoud terug, nadat Hij hem gevraagd heeft voor zijn slechte vrienden te bidden.
Het hoogtepunt van Jobs woede-uitbarsting is ook het moment van zijn geloofsbekering. Hij zegt: “Mijn verdediger leeft, tenslotte zal Hij deze wereld binnentreden. En al ben ik nog zo geschonden, ik zal God zien vanuit dit lijf. Aan mijn zijde zal ik Hem zien, met eigen ogen” (19,25-27).
“Job was goed bezig, zelfs toen hij kwaad werd op God”
Tweet dit!
Dit is een prachtige tekst. Die doet me denken aan het einde van het briljante oratorium van Händel, de Messiah. Na het Alleluja zingt de sopraan langzaam en vredig deze tekst: “Ik weet dat mijn Verlosser leeft.”
Evenzo klinkt Jobs stem na dit hele gedoe met zijn pijn en vreugde. “Ik weet dat mijn Verlosser leeft.” Dit is prachtig. Wij kunnen dat als volgt uitleggen: “Mijn God, ik weet dat U niet de vervolger bent. Mijn God zal komen en mij gerechtigheid brengen.” Het is een eenvoudig geloof in Gods verrijzenis, een eenvoudig geloof in Jezus Christus, een eenvoudig geloof dat God altijd op ons wacht en komen zal.
De gelijkenis in het boek Job geeft op dramatische en voorbeeldige wijze weer wat er werkelijk in het leven gebeurt. Dat wil zeggen, dat een persoon, een familie of een volk te maken krijgt met te zware beproevingen, beproevingen die niet in verhouding staan tot de menselijke kleinheid en broosheid.
In het leven regent het vaak, zoals men zegt, pijpenstelen. En sommige mensen worden overweldigd door een som van ellende die werkelijk buitensporig en onrechtvaardig lijkt. Dit overkomt veel mensen. We kennen zulke mensen allemaal. Wij hadden ontzag voor hun geschreeuw, maar wij hebben ook dikwijls vol bewondering gekeken naar de standvastigheid van hun geloof en de liefde in hun stilzwijgen.
Ik denk aan ouders van kinderen met een ernstige handicap of degenen die chronisch ziek zijn…Situaties die vaak worden verergerd door de beperkte financiële middelen. Op bepaalde momenten in de geschiedenis lijken deze stapels lasten samen te komen. Dit is wat er de afgelopen jaren is gebeurd tijdens de coronapandemie en wat er nu gebeurt met de oorlog in Oekraïne.
Kunnen wij deze ‘excessen’ rechtvaardigen door te wijzen op de superieure rationaliteit van de natuur en de geschiedenis? Kunnen we die gelovig verklaren als een gerechtvaardigd antwoord op de schuld van de slachtoffers, zeggen dat ze het verdienden? Nee, dat kunnen we niet.
Er is een soort recht van het slachtoffer om te protesteren tegen het mysterie van het kwaad, een recht dat God aan iedereen toekent. Hij is het immers zelf die daartoe inspireert. Soms komen mensen naar me toe en zeggen: “Ik ben tegen God tekeer gegaan omdat ik dit of dat probleem heb…” Maar je weet toch, mijn beste, dat protesteren een manier van bidden is?
Wanneer kinderen, jongeren tegen hun ouders tekeer gaan, is dat een manier om hun aandacht te trekken en hun te vragen voor hen te zorgen. Als je in je hart pijn voelt, en je hebt zin om te protesteren, ga dan ook tekeer tegen God.
God hoort je, God is Vader, God is niet bang voor ons gebed van protest, nee! God begrijpt het. Maar wees vrij, wees vrij in je gebed, sluit je gebed niet op in vooropgezette schema’s! Het gebed moet spontaan zijn, als dat van een zoon met zijn vader, die hem alles vertelt wat in hem opkomt, omdat hij weet dat zijn vader hem begrijpt.
Dit is wat Gods stilte aan het begin van dit drama betekent: God gaat de confrontatie niet uit de weg, maar Hij laat het eerst aan Job over om zijn protest te uiten, en God luistert. Misschien moeten we dit respect en deze tederheid soms van God leren.
“Protesteren is een manier van bidden”
Tweet dit!
God houdt niet van die, laten we zeggen, encyclopedie van verklaringen, overpeinzingen, dat wat Jobs vrienden doen. Dat is mooie taal, maar het klopt niet: alles wordt verklaard vanuit religiositeit, maar het hart blijft koud. God houdt daar niet van. Hij houdt meer van Jobs protest of van Jobs zwijgen.
De geloofsbelijdenis van Job, die juist voortkomt uit zijn onophoudelijk beroep op God, op een opperste rechtvaardigheid, wordt aan het eind voltooid met de bijna mystieke ervaring die hem doet zeggen: “Alleen van horen zeggen kende ik U, nu heb ik U gezien met eigen ogen” (42,5).
Er zijn zoveel mensen, zovelen van ons die God na een slechte, duistere ervaring, beter kennen dan voorheen! Net als Job kunnen wij zeggen: “Ik kende u van horen zeggen, maar nu heb ik u gezien, want ik heb u ontmoet.”
Dit getuigenis is bijzonder geloofwaardig als het door ouderen wordt verteld, te midden van hun voortschrijdende broosheid en verlies. Oude mensen hebben veel gezien in het leven! En zij hebben ook de tegenstrijdige beloften van mensen gezien.
Mensen van de wet, mensen van de wetenschap, zelfs mensen van geloof, die de vervolger verwarren met het slachtoffer en de laatste volledig verantwoordelijk stellen voor hun pijn. Ze hebben het mis!
De ouderen die de weg vinden naar dit getuigenis, die wrok om verlies omzetten in vastberadenheid om Gods belofte te volgen, die ouderen zijn een onvervangbaar leger voor de gemeenschap bij het trotseren van de overmaat aan kwaad.
De blik van gelovigen die zich tot de Gekruisigde wenden, leert juist dit: dat ook wij dat kunnen leren, van al die grootvaders en grootmoeders, van al die ouderen die, zoals Maria, hun soms hartverscheurend gebed verenigen met dat van Gods Zoon, die zich aan het kruis overgeeft aan de Vader.
Laten we naar de ouderen kijken, naar de oudere mannen, de oudere vrouwen; laten we met liefde naar hen kijken, laten we naar hun persoonlijke ervaringen kijken. Zij hebben zoveel geleden in het leven, zij hebben zoveel geleerd in het leven, zij hebben zoveel meegemaakt.
Maar uiteindelijk hebben zij die vrede, een bijna mystieke vrede zou ik zeggen, de vrede van de ontmoeting met God ervaren. Zozeer zelfs dat zij kunnen zeggen: “Ik kende U van horen zeggen, maar nu hebben mijn ogen U gezien.” De vrede van die ouderen lijkt op die van Gods Zoon aan het kruis, die zich overgeeft aan de Vader. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
