Tijdens de algemene audiëntie van 23 november sprak paus Franciscus over onderricht en goede raad geven.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
Nu het Heilig Jaar ten einde is, keren we terug naar het normale leven, maar er zijn nog een aantal reflecties op de werken van barmhartigheid over en dus gaan we daarop door.
De reflectie op de geestelijke werken van barmhartigheid gaat vandaag over twee zaken die sterk met elkaar verbonden zijn: de twijfelaars goede raad geven en de onwetenden onderrichten, ofwel degenen die niet weten. Het woord onwetend is te sterk, maar het wil zeggen degenen die iets niet weten en aan wie we iets moeten leren.
Het zijn werken die we op een eenvoudige, huiselijke manier, binnen handbereik van iedereen, kunnen beleven, maar ook – vooral het tweede – op een meer institutionele, georganiseerde manier. Denk bijvoorbeeld maar aan al die kinderen die analfabeet zijn. Dat is niet te begrijpen: in een wereld waar de technische en wetenschappelijke vooruitgang al zo ver gevorderd is, zijn er nog analfabete kinderen! Dat is een onrecht.
Er zijn zo veel kinderen die lijden onder een gebrek aan onderwijs. Het is een situatie van groot onrecht die de waardigheid van de persoon ondermijnt. Zonder onderwijs val je ook gemakkelijk ten prooi aan uitbuiting en aan verschillende vormen van sociale problemen.
De Kerk heeft in de loop der eeuwen de noodzaak gevoeld om zich in te zetten op het gebied van onderwijs, want haar evangeliserende missie omvat de opdracht om waardigheid terug te geven aan de allerarmsten.
Van het eerste voorbeeld van een ‘school’, die hier in Rome door Sint Justinus in de tweede eeuw werd opgericht opdat de christenen de heilige Schrift beter zouden leren kennen, tot aan Sint Jozef de Calasanz, die de eerste gratis volksscholen van Europa opende, hebben we een lange lijst van heiligen die in verschillende tijden onderwijs hebben gegeven aan de minst bedeelden, in de wetenschap dat ze via die weg de ellende en de discriminatie te boven zouden kunnen komen.
Er zijn zo veel christenen, leken, geconsacreerde broeders en zusters, priesters, die hun leven hebben gegeven voor het onderricht, het onderwijs aan kinderen en jongeren. Dat is groots: ik nodig jullie uit om hun eer te brengen met een groot applaus! [applaus van de gelovigen]
Deze pioniers van het onderwijs hebben ten diepste het werk van barmhartigheid begrepen en ze hebben er een levensstijl van gemaakt waarmee ze de hele samenleving veranderden. Door middel van een eenvoudig werk en weinige structuren hebben ze waardigheid terug weten te geven aan zo veel mensen! En het onderricht dat ze gaven was vaak ook op werk gericht.
Denk maar aan Don Bosco die jongens van de straat voorbereidde op werk, met zijn centrum en vervolgens zijn scholen, zijn kantoren. Zo zijn veel en verschillende vakscholen opgericht, die opleidden voor een baan terwijl ze ook de menselijke en christelijke waarden bijbrachten. Onderricht is daarom werkelijk een bijzondere vorm van evangelisatie.
Hoe meer het onderricht groeit, hoe meer mensen de zekerheden en het bewustzijn verkrijgen waaraan we allemaal behoefte hebben in het leven. Goed onderwijs leert ons de kritische methode, waar ook een bepaald soort twijfel bij hoort, die nuttig is om vragen te stellen en behaalde resultaten te verifiëren met het zicht op betere kennis.
Maar een ander werk van barmhartigheid, de twijfelaars goede raad geven, gaat niet over dit soort twijfel. Het uitdrukken van barmhartigheid richting de twijfelaars staat veeleer gelijk aan het verzachten van de pijn en het lijden die voortkomen uit de angst en de vrees die het gevolg zijn van twijfel. Het is daarom een echte daad van liefde waarmee we de bedoeling hebben een persoon te ondersteunen in de zwakte die ontstaat door de onzekerheid.
Ik denk dat iemand me zou kunnen vragen: ‘Vader, maar ik heb heel veel twijfels over het geloof, wat moet ik doen? Heeft u nooit twijfels?’. Ik heb er heel veel… Natuurlijk komen er op sommige momenten bij iedereen wel eens twijfels op! De twijfels die te maken hebben met het geloof zijn, in positieve zin, een teken dat we God, Jezus, en het mysterie van zijn liefde voor ons beter en dieper willen leren kennen.
‘Maar ik heb deze twijfels: ik zoek, studeer, kijk of vraag advies over wat te doen’. Dat zijn twijfels die je doen groeien! Het is dus iets goeds dat wij onszelf vragen stellen over ons geloof, want op deze manier worden we ertoe gedreven het te verdiepen. Hoe dan ook, de twijfels moeten ook overwonnen worden. Daarvoor is het noodzakelijk naar het Woord van God te luisteren, en te begrijpen wat Hij ons leert.
Een belangrijke weg die hierbij erg behulpzaam is, is die van de catecheses, waarmee de verkondiging van het geloof ons komt ontmoeten in het concrete persoonlijke en gemeenschappelijke leven. En er is, tegelijkertijd, een andere weg die net zo belangrijk is: die van je geloof zo veel mogelijk te leven.
Laten we van het geloof geen abstracte theorie maken waar de twijfels zich vermenigvuldigen. Laten we van het geloof veeleer ons leven maken. Laten we proberen het in de praktijk te brengen in de dienstbaarheid aan onze broeders, vooral de meest hulpbehoevende broeders.
En dan zullen heel veel twijfels verdwijnen, want we voelen de aanwezigheid van God en de waarheid van het Evangelie in de liefde die, zonder onze eigen verdienste, in ons woont en die we delen met anderen.
Zoals we kunnen zien, lieve broeders en zusters, zijn ook deze twee werken van barmhartigheid niet ver verwijderd van ons leven. Ieder van ons kan zich inzetten om ze te leven en zo het woord van de Heer in praktijk te brengen als Hij zegt dat het mysterie van de liefde van God niet onthuld is aan de wijzen en verstandigen, maar aan de kleinen (vlg. Lc. 10,21 en Mt. 11, 25-26).
Daarom is de diepste leer die we geroepen zijn te verspreiden en de grootste zekerheid om uit de twijfel te geraken, de liefde van God waarmee we zijn bemind (vlg. 1 Joh. 4,10). Een liefde die groot is, gratis en voor altijd gegeven.
God keert nooit om met zijn liefde! Hij gaat altijd voort en wacht; Hij schenkt zijn liefde voor altijd en de verantwoordelijkheid daarvoor moeten we ten zeerste voelen om ervan te getuigen door barmhartigheid aan onze broeders te geven. Dank u wel.
