Museum Catharijneconvent ontving donderdag een aantal voorwerpen uit de nalatenschap van de vorig jaar overleden kardinaal Ad Simonis, waaronder diens bisschopsstaf en -ring. De voorwerpen vertellen zowel een persoonlijk, als een kerkhistorisch verhaal.
In het museum waren onder anderen bisschop Gerard de Korte en directeur Marieke van Schijndel aanwezig.
Het gaat volgens Pia Verhoeven, Consulent Kunstzaken voor het aartsbisdom Utrecht, om twee verschillende soorten voorwerpen. “Er zijn voorwerpen die zijn gerelateerd aan het bisschopsambt van kardinaal Simonis, zoals de bisschopsstaf, twee mijters en de kardinaalsring. En er is een meer persoonlijk object: zijn priesterwijdingskelk. Deze kelk kreeg hij van zijn ouders, ter gelegenheid van zijn wijding in Rotterdam in 1957.”
Museum Catharijneconvent is heel blij met de voorwerpen uit het persoonlijk bezit van kardinaal Simonis, vertelt Marieke van Schijndel. “We hebben hier voorwerpen van veel Nederlandse bisschoppen. Dat begint met de relieken van Sint-Willibrord, de allereerste bisschop van Utrecht. Natuurlijk valt er met de Reformatie een gat, maar na het herstel van de bisschoppelijk hiërarchie in 1853 is er toch sprake van een min of meer onafgebroken reeks. De ring van kardinaal Simonis is dan ook toegevoegd aan de andere kardinaalsringen in de schatkamer van het museum en zijn bisschopsstaf staat nu tussen de andere bisschopsstaven.”
Aan de ring en de staf kun je volgens Van Schijndel ook duidelijk de tijd terugzien waarin Simonis bisschop was. “De bisschopsringen uit vroegere periodes zijn klassieker van vorm en bevatten edelstenen. De bisschopsring van kardinaal Simonis laat een afbeelding van de kruisiging van Christus zien. Ik vind hem prachtig.”
De bisschopsstaf valt op door zijn eenvoud. Hij is ontworpen door de Utrechtse edelsmid Jan Noyons en was een geschenk van het huldigingscomité uit zijn geboorteplaats Lisse. De prachtige staf is gemaakt van ebbenhout, zilver en ivoor. “Hij heeft niet de vorm van een traditionele kromstaf, de bovenkant eindigt niet in een zwaar gedecoreerde krul, maar in een lichte zwenking. Het is de vorm van een herdersstaf, een vormgeving waar Simonis uitdrukkelijk om had gevraagd. Hij was uiteindelijk vooral een herder die zijn kudde heel graag bijeen wilde houden, ook in die moeilijke tijd van verdeeldheid”, aldus Verhoeven.
Tot de nalatenschap behoren ook twee bisschopsmijters. De eerste is een eenvoudige witte mijter. “Dat is confectie, die koop je gewoon”, vertelt Van Schijndel. “Deze heeft hij gedragen toen hij in 1971 tot bisschop werd gewijd. Gecombineerd met de herderlijke staf straalde hij een zekere eenvoud uit.”
De andere mijter is een prachtig geborduurd exemplaar. Daar staan ook zijn wapens op, weet bisschop Gerard de Korte, die in Utrecht Simonis’ hulpbisschop was. “Het is een van zijn meest prestigieuze mijters, gemaakt in een Italiaans atelier. Maar ik had hem eerlijk gezegd nog nooit gezien.”
Overigens heeft kardinaal Simonis toen hij nog leefde al veel voorwerpen vanuit het bisdom in bruikleen gegeven aan Museum Catharijneconvent, vertelt Verhoeven. “In 1989 werd een grote collectie bisschoppelijke statiekleding overgedragen. Die collectie betrof bijvoorbeeld enkele zijden cappa magna’s: imposante rode en paarse statiemantels, met een sleep van enkele meters lang. Het ging om kleding die vanaf het einde van de jaren zestig niet meer werd gedragen, maar die wel een prachtig beeld geeft van de ceremoniële kerkelijke cultuur.”
De fraaie stukken uit de nalatenschap van kardinaal Simonis passen volgens Verhoeven dan ook naadloos in de collectie van het Museum Catharijneconvent. “Ze zijn een aanvulling op de reeks waardigheidstekens van zijn voorgangers. Met deze objecten kunnen verhalen worden verteld. Het verhaal van de geschiedenis van het bisdom Utrecht, maar ook breder: het verhaal van de katholieke Kerk in Nederland in de laatste decennia van de twintigste eeuw.”
Want Simonis was bisschop in een uitermate gepolariseerde tijd, vertelt bisschop De Korte. De polarisatie binnen de Kerk was op zijn grootst, de secularisatie nam toe, mensen verlieten de Kerk. “Ik weet dat hij daar flink onder geleden heeft en zich eenzaam heeft gevoeld.”
Verhoeven vertelt tot slot nog over een aanstaande tentoonstelling van Museum Catharijneconvent. In februari 2022 opent het museum een tentoonstelling over de veranderingen in de Kerk in de jaren zestig van de vorige eeuw. De tijd van het Tweede Vaticaans Concilie, waarin de Kerk wilde moderniseren: de Kerk moest bij de tijd worden gebracht.
“Bij het onderzoek voor de tentoonstelling over deze roerige periode kwamen we al snel de naam Ad Simonis tegen. Eerst als jonge priester en deelnemer aan het pastoraal concilie in Noordwijkerhout, waar de vernieuwingen werden besproken. Hij was daar één van de weinigen die het meer conservatieve standpunt verdedigde. Later in 1970 maakte zijn benoeming als bisschop van Rotterdam zeer veel los onder progressieve groeperingen binnen de Kerk. Die verhalen willen we graag vertellen op de tentoonstelling. We kunnen dat nu doen aan de hand van de bijzondere en persoonlijke bisschopsstaf van kardinaal Simonis, die dan voor de eerste keer in een tentoonstelling gebruikt gaat worden.”
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
