Iedere dag een Mis, midden in de nacht, negen dagen lang: op die bijzondere wijze bereidt men zich in de overwegend katholieke Filipijnen traditioneel voor op Kerstmis.
‘Simbang Gabi’ heet deze reeks zogenoemde votiefmissen (missen met een speciale intentie), die meestal ergens tussen half drie en vijf uur ’s nachts worden gevierd tussen 16 en 24 december. De reeks wordt dan besloten met de nachtmis voor Kerst, ‘Misa de Gallo’ genoemd, wat letterlijk ‘hanenmis’ betekent.
Wat de liturgische fijnproever meteen op zal vallen: hoewel deze noveen (negendaagse) in de adventstijd valt, zijn de gewaden van de priesters wit en niet paars gekleurd, en wordt het Gloria gezongen – de lofzang die tijdens de advent en veertigdagentijd normaal gesproken juist niet klinkt tijdens de Mis. Het kerstfeest, kun je zeggen, is tijdens Simbang Gabi al een beetje aangebroken.
De kerken worden tijdens Simbang Gabi dan ook feestelijk aangekleed; gelovigen nemen zogeheten parols mee, versierde lampionnen die de ster van Bethlehem symboliseren. In de Filipijnen zelf worden deze Missen soms ook buiten de kerken gevierd, bijvoorbeeld in winkelcentra – hoewel het aartsbisdom van Manilla dat gebruik in 2010 afgeraden heeft.
Na afloop worden er allerlei lokale lekkernijen gegeten, zoals bibingka, zoete rijstkoekjes met kokos. Dat heeft alles te maken met de geschiedenis van deze bijzondere kerstpraktijk. Die ontstond in het midden van de 17e eeuw, toen de Filipijnen onder het koloniale bewind van Spanje stonden. In de hele Spaanstalige wereld waren novenen voor Kerstmis op de late avond gebruikelijk.
Maar geestelijken zagen dat dit gebruik de Filipijnse rijst- en kokosboeren zwaar viel, omdat dit hun oogstseizoen was en zij heel vroeg weer op moesten staan. Daarom werden deze Missen naar de (zeer) vroege ochtend verplaatst, nog voor zonsopgang. Na afloop aten ze, als ontbijt, lekkernijen gemaakt van de producten die ze bij wijze van offerande mee hadden genomen naar de kerk.
Vanuit Rome werd aanvankelijk weinig enthousiast gereageerd op het gebruik. In 1680 werd de praktijk zelfs tijdelijk gestopt, omdat het Vaticaan het zingen van hymnes in de volkstaal verbood. Al na enkele jaren werd het verbod versoepeld en kon Simbang Gabi uitgroeien tot een diepgewortelde Filipijnse traditie – zozeer zelfs, dat ook niet-katholieke kerkgenootschappen aldaar het overnamen.
Maar officieel staat het Vaticaan het gebruik pas sinds 1961 weer toe. Op 15 december 2019 schreef paus Franciscus geschiedenis door als eerste paus ooit voor te gaan in een Simbang Gabi-viering, tijdens een Mis op Gaudete-zondag (de derde zondag van de Advent) met leden van de Filipijnse katholieke gemeenschap in de Sint-Pietersbasiliek in het Vaticaan.
Ook bij Filipijnse expats elders op de wereld is het gebruik populair gebleven. En het slaat ook buiten de Filipijnse gemeenschap aan, zo vertelde een priester uit Chicago onlangs tegen het Amerikaanse persbureau OSV News: “Als ik vanaf het altaar naar de gezichten in de kerk kijk, zie ik veel blanke gezichten, zwarte gezichten, bruine, gele en andere gezichten.”
De deels in het Filipijns, deels in het Engels gesproken Missen “spreken een brede dwarsdoorsnede van Gods volk aan”, aldus de Amerikaanse geestelijke.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
