Tijdens de algemene audiëntie van 26 september sprak paus Franciscus over zijn bezoek aan de Baltische Staten.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

De afgelopen dagen heb ik een apostolische reis gemaakt naar Litouwen, Letland en Estland. Dat was bij gelegenheid van honderd onafhankelijkheid van deze landen, die de Baltische Staten worden genoemd. De helft van die honderd jaar hebben ze geleefd onder het juk van de bezetting, eerst die door de nazi’s en vervolgens die door de Sovjet-Unie.

Veel lijden

Hun bevolkingen hebben veel geleden, en om die reden heeft de Heer met extra liefde naar hen gekeken. Daar ben ik van overtuigd. Ik bedank de presidenten van de drie republieken en de burgerlijke autoriteiten voor het prachtige ontvangst dat mij ten deel is gevallen. Ik bedank de bisschoppen en al degenen die hebben meegewerkt om deze kerkelijke gebeurtenis voor te bereiden en tot stand te doen komen.

Mijn bezoek speelde zich af in een heel andere context dan die St.-Johannes Paulus II er destijds aantrof. Daarom was het mijn missie om deze volkeren opnieuw de vreugde van het Evangelie te verkondigen en de revolutie van tederheid en van barmhartigheid. Want de vrijheid zonder de liefde, een liefde die altijd van God komt, is niet voldoende om zin en volheid aan het leven te geven.

Het Evangelie dat in moeilijke tijden kracht en bezieling geeft aan de strijd om bevrijding, is in tijden van vrijheid een licht voor de dagelijkse weg van mensen, van gezinnen, van samenlevingen, en ook zout dat smaak geeft aan het gewone leven en dat behoedt voor de corruptie van de middelmatigheid en van het egoïsme.

Oecumene

In Litouwen zijn de katholieken in de meerderheid, terwijl dat in Letland en Estland de lutheranen en de orthodoxen zijn. Maar heel veel mensen hebben zich verwijderd van het religieuze leven. De uitdaging is dus om de eenheid tussen de christenen te versterken, die eenheid die zich al ontwikkelde tijdens de zware periode van vervolging. De oecumenische dimensie was dan ook inherent aan deze reis, en ik heb die tot uitdrukking zien komen in het gebedsmoment in de kathedraal van Riga en in de ontmoeting met de jongeren in Tallinn.

In mijn toespraak tot de respectievelijke autoriteiten van de drie landen, heb ik het accent gelegd op de bijdrage die deze landen leveren aan de gemeenschap van de volkeren en vooral aan Europa: een bijdrage in menselijke en sociale waarden die via de smeltkroes van de beproeving is doorgegeven. Ik heb de dialoog aangemoedigd tussen de oudere generatie en de jongere, opdat het contact met ieders ‘wortels’ vruchtbaar kan zijn voor het heden en voor de toekomst. Ik heb opgeroepen om vrijheid altijd samen te laten gaan met solidariteit en verwelkoming, volgens de traditie van deze landen.

Jong en oud

Aan de jongeren en de ouderen waren twee specifieke bijeenkomsten gewijd: met de jongeren in Vilnius en met de ouderen in Riga. Op het plein van Vilnius, vol jongens en meisjes, werd het motto van mijn bezoek aan Litouwen zichtbaar: “Jezus Christus, onze hoop”. De getuigenissen lieten de schoonheid zien van gebed en gezang, waar de ziel zich opent voor God; de vreugde om anderen te dienen door los te komen van de beperkingen van het eigen ‘ik’, om op weg te gaan en in staat te zijn weer op te staan na een val.

Bij de ouderen in Letland heb ik de diepe verbinding tussen geduld en hoop onderstreept. Degenen die grote moeilijkheden hebben doorstaan, zijn de wortels van een volk en het zijn mensen die we met Gods genade moeten omkleden, zodat nieuwe knoppen eruit voort kunnen komen, kunnen bloeien en vrucht kunnen dragen. De uitdaging voor degene die ouder wordt, is je binnenste niet laten verharden, maar open en zacht van geest en hart blijven; en dat is mogelijk door het ‘sap’ van de Heilige Geest, in het gebed en in het luisteren naar het Woord.

Menselijke wreedheid

Ook bij de priesters, de religieuzen en de seminaristen die ik in Litouwen ontmoette, bleek de dimensie van de volharding essentieel voor de hoop: geworteld zijn in God, stevig geworteld in zijn liefde. Wat een getuigenis geven en hebben zoveel oudere priesters en religieuzen hiervan gegeven! Ze hebben laster, de cel en deportatie moeten doorstaan…maar ze zijn stevig aan het geloof blijven vasthouden. Ik heb opgeroepen om de herinnering aan de martelaren niet te vergeten en die te koesteren, om hun voorbeeld te volgen.

En wat herinneren betreft: in Vilnius heb ik de slachtoffers van de genocide op de Joden in Litouwen geëerd. Precies 75 jaar na de sluiting van het grote getto dat het voorhuis van de dood vormde voor tienduizenden Joden. Ik heb ook het Museum van de Bezetting en van de Strijd voor de Vrijheid bezocht: ik heb gebeden in diezelfde kamers waar de tegenstanders van het regime werden vastgehouden, gemarteld en vermoord. Er werden ongeveer veertig mensen per nacht vermoord. Het is emotioneel om te zien hoe ver de menselijke wreedheid kan gaan. Laten we daaraan denken.

Jawoord vernieuwen

De jaren gaan voorbij, de regimes gaan voorbij, maar boven de Poort van de Dageraad van Vilnius blijft Maria, Moeder van Barmhartigheid, waken over haar volk, als een teken van zekere hoop en troost.

De concrete naastenliefde is altijd een levend teken van het Evangelie. Ook waar de secularisatie het grootst is, spreekt God met de taal van de liefde, van de zorg en van de gratis dienstbaarheid aan degenen die het nodig hebben. En dan openen de harten zich en gebeuren er wonderen: in de woestijn ontspringt nieuw leven.

Tijdens de Eucharistievieringen – in Kaunas, Litouwen, in Aglona, Letland, en in Tallinn, Estland – heeft het heilige gelovige volk van God die in deze landen op weg is, haar ‘ja’ aan Christus, onze hoop, vernieuwt. Het volk heeft het jawoord met Maria vernieuwd, die zich steeds een Moeder toont voor haar kinderen, vooral voor degenen die het meest lijden. Dat jawoord werd vernieuwd als uitverkoren, priesterlijk en heilig volk, in wiens hart God de genade van het doopsel weer opwekt.

Laten we bidden voor onze broeders en zusters in Litouwen, Letland en Estland. Bedankt! (Vert. SvdB)