Dé twee namen die Denemarken in de negentiende eeuw voortbracht: de sprookjesschrijver Hans Christian Andersen en de filosoof Søren Kierkegaard. Ze kenden elkaar ook persoonlijk – niet heel verwonderlijk misschien, maar toch intrigerend. Hun denkwerelden lijken zo totaal anders.
Kierkegaard, de woeste intellectueel, onrustig en briljant, op eenzame hoogte filosoferend over een onmogelijk veeleisend christendom, fulminerend tegen het gezapig burgerlijke gewoontegeloof van zijn tijd.
En dan Andersen, een man met een kinderlijk dromerige blik, schrijver van vele beroemde sprookjes, die zeker in hun latere hervertellingen en Disney-verfilmingen tot brave schoolmeesterlessen zijn gemaakt.
Toch, historicus André Roes brengt deze twee contrasterende tijdgenoten bijeen in een soort van dubbelbiografie, en laat gaandeweg zien dat de clichés over de beide schrijvers niet kloppen. Kierkegaard kent zijn verrassend milde, menselijke kanten. Andersen op zijn beurt is vele malen complexer en diepzinniger dan hij gewoonlijk wordt voorgesteld.
Zo anders zijn hun denkwerelden bij nader inzien toch niet: Roes toont overtuigend aan hoe ze allebei oprechte en intelligente godzoekers waren, grote geesten, kinderen van hun tijd, allebei op volstrekt eigenzinnige wijze bezig met de grote religieuze en existentiële vragen van de negentiende eeuw met z’n zelfvoldane vooruitgangsoptimisme, rationalisme en godsdienstkritiek.
Dikke biografieën als deze stellen de lezer bij voorbaat voor een uitdaging. Zal ik eraan beginnen? Heb ik er trek in om zo lang opgescheept te zitten met de beschreven persoon, hoe boeiend die op zichzelf ook is? Een dubbelbiografie verdubbelt of halveert dat dilemma, maar net hoe je het bekijkt.
In dit geval is er echter nog een derde persoon waar de lezer mee opgescheept wordt, en dat is de auteur André Roes zelf. Dit is geen brave biografie waarin de schrijver zichzelf wegcijfert, nee, Roes heeft zelf ook wat te vertellen en dat zal de lezer weten. Soms wekt dat ergernis, door stilistische eigenaardigheden zoals het voortdurend vooruit verwijzen (“We komen er later op terug.”) en door al te stellig geponeerde eigen meningen.
Maar meestal is het juist een groot genoegen, want het gáát wel ergens over, en Roes is een aanstekelijke verteller, bevlogen en erudiet. Zelfs wie om raadselachtige redenen niets heeft met de sprookjes van Andersen of met de filosofie van Kierkegaard, zal geboeid willen blijven lezen en meer gaan begrijpen van die wonderlijke romantische periode én onze eigen tijd. Dus ja, begin maar gewoon aan dit dikke boek, u zult er geen spijt van krijgen.
André Roes, Kierkegaard en Andersen, De filosoof en de sprookjesdichter, Een ontmoeting in Kopenhagen, uitg. Aspekt, 414 pp., pb., € 24,95, ISBN 978 94 6338 215 1
