<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
Paus Franciscus

‘Laten we het geloof niet inruilen om ons leven gemakkelijker te maken’

KN Redactie 5 mei 2022
image
Paus Franciscus begroet op 4 mei de gelovigen op het Sint-Pietersplein. Foto: CNS - Paul Haring

Tijdens de algemene audiëntie van 4 mei legde paus Franciscus uit dat als ouderen standvastig blijven in het geloof, ze een belangrijk voorbeeld zijn voor de jongere generaties.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

Op deze reeks catecheses over de ouderdom komen we vandaag een bijbels personage, een oudere, tegen met de naam Eleazar. Hij leefde in de tijd van de vervolging door Antiochus Epifanes. Hij is een prachtig personage. Eleazar geeft ons een getuigenis van de bijzondere relatie tussen de trouw van de oudere en de eer van het geloof. Dit is een trotse man!

Ik wil het hebben over die eer van het geloof en niet alleen over de samenhang, de verkondiging en het verzet van het geloof. De eer van het geloof komt van tijd tot tijd onder druk te staan, zelfs met geweld, door de cultuur van de heersende klasse, die proberen het geloof te ontkrachten door het te behandelen als een archeologische vondst, of een oud bijgeloof, een anachronistische fetisj, enzovoort.

Hypocrisie

We hebben een klein stukje van het bijbelverhaal gehoord, maar het is mooi om het helemaal te lezen. Dit bijbelverhaal vertelt hoe de joden door een decreet van de koning gedwongen waren om vlees te eten dat aan afgoden geofferd was. Dan is het de beurt aan Eleazar, een negentigjarige die door iedereen gerespecteerd werd en gezaghebbend was.

De ambtenaren van de koning raden hem aan om net te doen alsof hij het vlees eet zonder dat werkelijk te doen. Er is zoveel religieuze hypocrisie, klerikale hypocrisie. Ze zeggen tegen hem: “Wees een huichelaar, niemand zal het merken.”

https://www.kn.nl/abonnementen/

Onteren van het geloof

Eleazar zal zo gered worden en, zeggen ze, in naam van de vriendschap, zal hij hun liefdevolle gebaar aanvaarden. Tot slot dringen ze erop aan dat het maar een kleinigheid is: doen alsof je eet terwijl je niet eet. Een onbeduidend iets.

Het is een kleinigheid, maar Eleazars kalme en ferme reactie is treffend. Dit is de kern van zijn betoog: het geloof onteren op oudere leeftijd om slechts een handjevol dagen te winnen, weegt niet op tegen de erfenis die je na kunt laten aan de jongeren, de generaties na ons.

Verwoestend effect

Bravo Eleazar! Een oude man die een heel leven volgens zijn geloof heeft geleefd, zou nu het geloof moeten veinzen en een hele nieuwe generatie ertoe veroordelen te denken dat het geloof een schijnvertoning is, iets dat voor de buitenwereld kan worden opgegeven, terwijl je het in jezelf bewaart.

Dat is niet zo, zegt Eleazar. Zulk gedrag is niet eervol voor het geloof en niet voor God. Het effect van zo’n actie voor de buitenwereld zal verwoestend zijn voor het innerlijke leven van jonge mensen. Hoe consequent is deze man die denkt aan de jeugd, aan wat hij zal nalaten, aan zijn volk!

“Een oudere die ermee instemt het geloof als irrelevant te beschouwen, zou jongeren doen geloven dat het geloof geen echte relatie met het leven heeft”

Het is juist de ouderdom die hier de doorslag geeft in dit getuigenis – het zal oudere mensen goed doen dit te horen. Een oudere die omwille van zijn kwetsbaarheid ermee instemt het geloof als irrelevant te beschouwen, zou jongeren doen geloven dat het geloof geen echte relatie met het leven heeft.

Het geloof kan dan van meet af aan op hen overkomen als een reeks gedragingen die je waar nodig kunt verbergen of simuleren, omdat geen ervan echt belangrijk is in het leven.

Ketterij

De antieke heterodoxe gnostiek, die een uiterst krachtige en zeer verleidelijke valstrik was voor de christenen in de eerste eeuwen van het christendom, leerde precies dit: dat het geloof een spiritualiteit is en geen praktijk van alledag; een geestkracht, geen levensvorm.

Volgens deze ketterij hebben geloofstrouw en geloofseer niets te maken met de  gedragingen van het leven, de instellingen van de gemeenschap, de symbolen van het lichaam.

https://www.kn.nl/abonnementen/

Handen en voeten geven aan je geloof

Deze visie is heel verleidelijk, omdat die op eigen wijze een onbetwistbare waarheid interpreteert: dat het geloof nooit kan worden teruggebracht tot een reeks voedingsregels of sociale praktijken. Geloof is iets anders.

Het probleem is dat de gnostische radicalisering van deze waarheid het realisme van het christelijk geloof tenietdoet, want het christelijk geloof is realistisch, het christelijk geloof bestaat niet alleen uit het uitspreken van het Credo, maar ook uit het denken, voelen en uitvoeren van het Credo. Er handen en voeten aan geven.

Perversies van de geest

Volgens de gnostische visie is het belangrijkste dat je spiritualiteit in je draagt, en dan kun je verder doen wat je wilt. Maar dat is niet christelijk. Het is de eerste ketterij van de gnostici, die momenteel weer erg in de mode is, in veel spirituele centra en zo verder.

Maar het holt het getuigenis uit van mensen die de concrete tekenen van God laten zien in het leven van de gemeenschap en zich verzetten tegen de perversies van de geest met de gebaren van het lichaam.

“Het geloof heeft ons leven veranderd, onze geest gezuiverd en ons geleerd God en de naaste lief te hebben”

We mogen wel zeggen dat de gnostische verleiding een van de ketterijen, een van de religieuze afwijkingen van deze tijd is en altijd aanwezig is. De tendens in onze samenlevingen en cultuur is vaak dat de geloofspraktijk wordt voorgesteld als iets negatiefs. Soms gebeurt dit in de vorm van culturele ironie, soms door verhulde marginalisering.

De dagelijkse praktijk van het geloof wordt door deze gnostici, die er ook al waren in Jezus’ tijd, gezien als nutteloos en schadelijk uiterlijk vertoon, als verouderd en als vermomd bijgeloof. Kortom, als iets voor oude mensen. De impact van deze ongefundeerde kritiek op de jongere generaties is groot.

Eerherstel

Natuurlijk weten wij wel dat het geloof in de praktijk iets zielloos kan worden dat alleen voor de buitenwereld wordt opgevoerd: dat is het andere, tegenovergestelde risico. Maar op zichzelf is het geloof niet zielloos.

Misschien is het aan ons, ouderen, om een uitermate belangrijke opdracht uit te voeren: het geloof eerherstel geven, het geloof consistent maken. Net zoals het getuigenis van Eleazar, die consistent bleef tot het einde. De praktijk van het geloof is niet het symbool van onze zwakheid, maar veeleer het teken van haar kracht. We zijn geen jongeren meer. We waren serieus toen we de weg van de Heer kozen!

https://www.kn.nl/abonnementen/

Een zegen voor iedereen

Het geloof verdient respect en eer tot het einde toe: het geloof heeft ons leven veranderd, onze geest gezuiverd en ons geleerd God en de naaste lief te hebben. Dat is een zegen voor iedereen! Maar heel het geloof, niet alleen een deel ervan.

Laten we het geloof niet inruilen voor een handvol rustige dagen, maar laten we doen als Eleazar en consequent blijven tot het einde toe, tot aan het martelaarschap. Nederig en standvastig zullen wij, tot op onze oude dag, laten zien dat geloven niet iets is voor ‘oudjes’, maar een zaak van leven en dood. Laten we geloven in de Heilige Geest, die alles nieuw maakt, en Hij zal ons welwillend helpen.

Naar de jongeren kijken

Beste oudere broeders en zusters, we behoren tot dezelfde leeftijdsgroep: laten we alstublieft naar de jongeren kijken. Ze houden ons in de gaten, laten we dat niet vergeten. Ik moet denken aan die prachtige Italiaanse film uit de naoorlogse periode: I bambini ci guardano (‘De jongeren kijken naar ons’).

Wij kunnen hetzelfde zeggen over de jongeren nu: de jongeren kijken naar ons en ons consistente geloof kan een prachtige weg naar het leven openen. Hypocrisie, daarentegen, zal zoveel kwaad doen. Laten we voor elkaar bidden. Moge God ons ouderen zegenen! (Vertaling Susanne Kurstjens)

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.