Wie de completen bidt, weet dat in psalm 90 (91) de middagduivel langskomt. Tegen deze daemon meridianus wordt Gods bescherming beloofd. Maar wat is dat?
“De duivel van de traagheid, die ook wel de ‘duivel van de middag’ genoemd wordt, is de ernstigste”, schrijft woestijnvader Evagrius (+399) al. Blijkbaar wordt in warme landen ’s middags een inzinking ervaren. Is de middagduivel op ons dan niet van toepassing?
Helaas heeft hij ook een overdrachtelijke betekenis. Het is de verleiding van de moedeloosheid halverwege een onderneming. Zeg niet: daar heb ik geen last van, want dat is precies het symptoom.
In dit boek van Dom Jean-Charles Nault, dat bij Ignatius Press ook in Engelse vertaling te krijgen is, vraagt hij zich zelfs af in hoeverre acedia (traagheid, verveling, blasé worden, verslonzing) niet een zonde van onze cultuur is geworden. Het is geen exclusief kwaaltje van woestijnmonniken.
Dom Nault is de abt van Saint-Wandrille, gelegen in de vallei van de Seine in Normandië. Hij gaat na hoe woestijnvaders en kerkvaders (met name Thomas van Aquino) deze verleiding hebben geanalyseerd.
Het is een ondeugd die zich uit in nalaten wat je zou moeten doen. Dit kan zich overigens heel goed verbergen achter rusteloosheid en activisme. Lijkt dat al niet wat meer op onze moderne levensstijl?
Wat adviseren de grote meesters ertegen? Evagrius wijst erop dat je routine een goede afwisseling moet kennen tussen werken en bidden, terwijl je de trouw aan je plichten en de volharding in je levensstaat moet cultiveren. Dat monnikenadvies kan iedereen zo overnemen.
Hoeveel huwelijken lopen geen gevaar doordat er acedia in sluipt? Sint-Thomas Aquino ziet er een hinderpaal in om de vreugde te beleven die gelegen is in het goed doen, in de liefde zelf. Hij wijst erop dat de hemel een staat van actieve liefde behelst, en geen eeuwig gerieflijk achteroverleunen en liefde ontvangen. Geen liefde teruggeven, doodt zelfs de ziel.
Zo blijkt deze vergeeflijke, bijna onopgemerkte zonde de kiem van je eigen ondergang te kunnen bevatten. Een “verwoestijning” van het leven zonder God was al ten tijde van het Tweede Vaticaans Concilie zichtbaar, wordt paus Benedictus XVI aangehaald, “maar vandaag zien we het ongelukkig genoeg alle dagen om ons heen.
De leegheid heeft zich doorgezet. Maar juist vanuit deze ervaring van de woestijn kunnen we opnieuw de vreugde van het geloven ontdekken”. De moderne cultuur kent immers veel uitingen van “dorst naar God”, al zijn die vaak negatief. Daarom betekent “vandaag meer dan ooit”, aldus Benedictus, “evangeliseren getuigen van een nieuw leven, omgevormd door God, en zo de weg wijzen”.
Dom Jean-Charles Nault, Le démon de midi. L’acédie, mal obscur de notre temps. Uitg. L’Échelle de Jacob, € 16,-, ISBN 978 23 5968 011 9
