De evolutietheorie is op zoveel niveaus onhoudbaar gebleken, dat we haast zouden vergeten dat ze ook puur wetenschappelijk onhoudbaar is.
Ik bedoel daarmee: natuurwetenschappelijk in de nauwe conventionele en naturalistische betekenis van het woord.
Denis Noble legt het uit. Hij is een gelauwerd bioloog, die als fysioloog grensverleggend onderzoek op zijn naam heeft staan.
Van huis uit is hij een reductionist, net als Richard Dawkins. Hij benaderde dus levensvormen zoals je een motor benadert. Als je het mechanisme tot in het kleinste onderdeeltje begrepen hebt, kun je van daaruit het geheel begrijpen en hoe het werkt.
Zo keek de wetenschap aanvankelijk naar het DNA: als naar een ‘blauwdruk’, die door complexe processen tot uitvoering wordt gebracht. Dat is nog steeds de overheersende visie.
Noble kwam geleidelijk tot de conclusie dat die zienswijze onjuist was. In dit boek uit 2006, dat nu in het Nederlands is vertaald, probeert Noble uit te leggen waarom een visie zoals Dawkins die uiteenzette in The Selfish Gene (1976) niet adequaat meer is.
Die was nog gebaseerd op de ‘nieuwe synthese’ van het neodarwinisme: het streven om Darwins speculatieve theorie te rijmen met de harde erfelijkheidswetenschap van de augustijner priester Gregor Mendel (waar Darwin zelf geen flauwe notie van had).
Nobles betoog is zeer de moeite waard: hij slooft zich uit om met mooie metaforen aan een geïnteresseerd publiek uit te leggen waarom die ‘nieuwe synthese’ achterhaald is.
Wat helpt is dat Noble een ouderwetse ‘brede’ wetenschapper is, die excelleert in de biologie, maar ook kennis heeft van muziek en Oosterse talen (Chinees, Japans, Koreaans). Daar ontleent hij althans graag zijn voorbeelden aan.
Noble demonstreert hoe divers de expressie van genen tot uiting komt, afhankelijk van situaties. Het gaat niet alleen van informatie naar functie, maar ook omgekeerd: de functie bepaalt hoe het gen wordt gelezen.
Hoe waanzinnig complex en veelzijdig dit spel ook is, het gen zelf blijft ‘dood’: niets dan statische informatie.
De creativiteit van het leven (de ‘muziek’) speelt zich dus elders af, in de dynamiek met de omgeving en de benutting van “de chemie van zelfvormende complexe systemen” waar we – aldus Noble – nog weinig van begrijpen.
De epigenetica geeft bovendien steeds meer inzicht hoe daarbij verworven informatie kan worden vererfd. Dit ‘Lamarckisme’ (onvermijdelijke maar foute term volgens Noble) opent nieuwe vergezichten.
Interessant dat Noble’s boek uitgebreid in- en uit- wordt geleid door filosoof Jos de Mul, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit. Begint het nu ook aan de Nederlandse academie te dagen? “Je gaat het pas zien als je het door hebt”, zou Cruijff zeggen. Ook in Nederland.
Denis Noble, De muziek van het leven. Biologie voorbij de genen. Uitg. Amsterdam U.P., 238 pp., pb., €19,95, ISBN 978 94 6298 081 5
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
