In Ontredderde republiek. Zoektocht naar de ziel van Frankrijk laat de Belgische journaliste en politiek commentator Mia Doornaert zien hoe de Franse geschiedenis (koningschap en revolutie) doorwerkt in het Frankrijk van vandaag.
Ook toont zij hoe de politiek tot stand is gekomen die maakt dat Frankrijk er niet in alle opzichten even goed aan toe is. De werkloosheid, de overheidsuitgaven en de staatsschuld zijn zeer hoog. De vraag is dus: hoe is de bijzondere Franse samenleving ontstaan en waarom staat zij sinds enige tijd stil?
Beide vragen krijgen hetzelfde antwoord. Centralisme, gelijkheid en de daarmee gepaard gaande meritocratie (beloning naar verdienste in plaats van naar afkomst) hebben Frankrijk lange tijd tot een succes gemaakt, maar zijn problematisch geworden in een wereld waarin mondialisering en liberalisme de toon aangeven.
De schuld van de huidige ellende ligt vooral bij één man, vindt de auteur: François Mitterand, president van 1981 tot 1995. Mitterand was alleen in zijn eigen politieke carrière geïnteresseerd en verzuimde daarom de vermolmde piramide van de Franse samenleving werkelijk te vernieuwen. Hij zorgde daarmee slecht voor de erfenis die generaal Charles De Gaulle en zijn partijgenoten Pompidou en Giscard d’Estaing hem hadden nagelaten.
Wat Doornaert Mitterand bovendien zeer kwalijk neemt, is dat hij de traditionele achterban van de PS (Parti Socialiste), de arbeidersklasse in de steek liet. Het gewone volk stond niet meer achter de PS, dus koos de partij een ander volk, namelijk de immigranten. Het idee dat kritiek op de islam per definitie racistisch is, komt uit de koker van de PS, laat Doornaert zien.
Daarbij komt dat Mitterand bewust Jean-Marie Le Pen in de kaart speelde, met de gedachte dat het Front National rechts Frankrijk zou verdelen en dus verzwakken. De dimensies van Doornaerts bezwaren tegen Mitterand worden duidelijk.
Doornaert toont echter ook haarscherp aan dat de hele Franse politiek tegenwoordig van links tot rechts in de greep is van het idee dat een bijna almachtige staat noodzakelijk is. Dit idee hield ook stand onder de rechtse opvolgers van Mitterand, Chirac en Sarkozy, net zo goed als onder Hollande.
Met dit in haar achterhoofd komt Doornaert in haar uitstekende boek tot een agenda voor de nieuwe president: liberaliseer de economie, hervorm het onderwijs en pak de verpauperde immigrantenbuurten nu eens echt aan. Er zijn ook andere keuzes, maar Mia Doornaert kiest, gesteund door de geschiedenis voor het liberalisme, met oog voor de katholieke identiteit van Frankrijk.
Mia Doornaert, Ontredderde republiek. Zoektocht naar de ziel van Frankrijk, Uitg. Polis, pb., 288 pp., € 19,95, ISBN 978 94 6310 090 8.
