Ik verwachtte dat vader worden de routines van mijn leven zou veranderen. Iedereen zei me dat dat zou gebeuren. Vaarwel, slaap. Hallo, om acht uur ’s avonds uitgeput instorten. Wat ik niet verwachtte, was de manier waarop het vaderschap een gelegenheid voor bekering zou zijn.

Niet dat ik een soort a-religieuze onbenul was. Ik doceerde theologie aan de Universiteit van Notre Dame. Ik woonde zo vaak mogelijk de dagelijkse Mis bij. Ik gaf jaren catechese aan middelbare scholieren.

De bron van mijn onrechtvaardigheid was de afwezigheid van een solidaire houding. Ik dacht in iedere dimensie van mijn leven alleen maar aan mijzelf.

De carrièreladder

Op mijn werk richtte ik me op mijn carrièrepad en op waar ik in de toekomst naartoe ging. Er waren ladders om te beklimmen, en ik wilde daarop staat. Het deed er niet toe of het beklimmen van die ladder betekende dat ik op de hoofden van mijn collega’s zou moeten stappen. Een onaardig woord hier of daar tegen de juiste persoon, en ik zou in de ogen van degene boven mij verheven worden.

Als studenten het in de les moeilijk hadden, dacht ik alleen aan de ellende die ze over mij brachten. Je hebt je opdracht niet op tijd ingeleverd! Je dacht dat dat een acceptabel werkstuk was!

Op niet weinig momenten liet ik studenten in de klas zakken met een verborgen maar perverse vreugde. Hoogdravend deelde ik de slechtste dingen die mijn studenten schreven, me erin verheugend dat ik licht kon werpen op wat ik voor hun stompzinnigheid aanzag.

Reddende solidariteit

En toen werd mijn zoon geboren.

Zoals alle bekeringen in het leven, was de verandering niet acuut. Iedere avond doorbrengen met een kleine baby die worstelde om zijn melk binnen te houden, was een krachtige initiatie in een reddende solidariteit. Terwijl ik aandacht gaf aan het leed van dit schepseltje, mijn geliefde zoon, begon ik met niet aan mijzelf te denken.

De heilige Augustinus merkt op dat zonde kan worden omschreven als je in jezelf keren. Als dat zo is, dan nodigde God mij, door mijn zoon, uit om mijn aandacht te richten op de rest van de mensenfamilie om mij heen, in plaats van naar binnen, naar mijn eigen navel te staren.

In de daaropvolgende jaren verspreidde deze houding zich naar de rest van mijn leven. Ik kwam tot de erkenning dat ongebreidelde ambitie een vader niet past. Ik moest in ieder project en initiatief centraal staan omdat ik, in mijn misvormde verbeelding, de belangrijkste persoon in de ruimte was. En toch, door de alledaagse zorg voor mijn zoon ging ik zien hoezeer ik het fout had. Mijn bloei hangt samen met die van mijn collega’s.

Een zelfde bekering vond plaats met betrekking mijn studenten. Ik kon mijn identiteit als vader niet langer scheiden van mijn identiteit als docent. Als studenten laat op de avond mails stuurden waarin ze om uitstel smeekten omdat ze uitgeput waren, gaf ik hen die niet alleen. Ik vroeg wat er aan de hand was, en of ze het erover wilden hebben.

Goddelijke pedagogie van het vaderschap

Ik zag hoeveel van mijn studenten afgeleid waren en leden onder problemen thuis. Hun broer was gewoon verdwenen. Hun vader lag op sterven met kanker. Ik veranderde mijn stijl van doceren en beoordelen helemaal, en zette deze jonge mannen en vrouwen centraal. Ik verheugde me meer in succes dan in falen.

Ik denk dat deze uitnodiging om uit onszelf en richting de ander te treden, in essentie de goddelijke pedagogie van het vaderschap is. De meeste mannen denken terwijl ze opgroeien niet na over vader zijn. Als ik mijn mannelijke bachelor-studenten vraag of ze daarover nagedacht hebben, antwoorden er maar enkele bevestigend.

Jozef is ons icoon

En toch zal voor velen van ons onze heiliging plaatsvinden door het vaderschap. De heilige Jozef is ons icoon. In tegenstelling tot mij, was Jozef al rechtvaardig. Het was vanaf het begin helder dat hij aan anderen dacht.

Hij weigerde een scene te trappen toen hij ontdekte dat zijn verloofde een kind droeg dat niet het zijne was. Hij luisterde naar de engel. Hij zorgde voor zijn kleine gezin toen zij naar Egypte en terug trokken. Hij werkte in stilte, leefde een gewoon leven in aanwezigheid van Jezus en Maria. Hij stierf in hun armen.

Bestaan voor anderen

Door een Jozefjaar af te kondigen tijdens de Covid-19-pandemie, was paus Franciscus profetisch. Denk aan de vele sociale kwalen die we als maatschappij doormaken, kwalen die zijn verergerd door de pandemie: politici die meer aan hun eigen carrière en zelfingenomenheid denken, dan aan hun verantwoordelijkheid voor solidariteit; bedrijven die zich alleen om de winstmarge bekommeren en vergeten voor hun werknemers te zorgen.

Ruzies over mondkapjes en vaccins negeren dat we mensen zijn die gemaakt zijn om voor elkaar te zorgen, dat wij niet het centrum van de kosmos zijn. Voor mij was de reddende gave van het vaderschap dat ik leerde dat ik niet het middelpunt van de wereld ben.

En misschien kunnen in dit jaar van de heilige Jozef, Kerk en samenleving door zijn voorspraak de reddende gave van het vaderschap herontdekken: bestaan voor anderen. (Vertaling Peter Doorakkers)

Timothy P. O’Malley is onderwijsdirecteur van het McGrath Instituut voor Kerkelijk Leven aan de Universiteit van Notre Dame en academisch directeur van het Notre Dame Centrum voor Liturgie.