<

Geef om katholieke journalistiek

doneer
image
Illustratie: KN – Canva Magic AI
Overweging

De vreugde van de Wet: Hoe de Tien Geboden het leven lichter maken

Cees Baan 7 september 2024

‘Dat mag niet’: in de Tien Geboden horen we in eerste instantie misschien vooral verboden. Maar klopt dat wel? Bij nader inzien blijken deze Bijbelse woorden van God juist een navigatiesysteem om het leven van jezelf en voor anderen zinvoller en mooier te maken.

1. Gij zult geen andere goden hebben, ten koste van Mij: een bewogen liefdesverklaring

Gelukkig, geen andere goden! Ik hoef niet te buigen voor de zon of sterren, geen slikken-of- stikkenwet van tirannen, dictators, despoten, ook geen verering van sporthelden, popidolen of influencers. Er is geen reden om mij in bochten te wringen voor de god van de economie. Of angst te hebben voor de strenge, radicale god die Mammon heet, de god van het geld, materialisme. Een god die welvaart, luxe, status en nog meer geld zalig verklaart. Maar – intussen – hoeveel mensen gaan daar niet aan kapot? Er gaat dus een zekere opluchting uit van deze eerste woorden.

Welke God is er dan wel? Ik ben de God die houdt van de zieke, de kwetsbare, de kleine, de eenzame, de bange mensen! Maak je geen zorgen over materiële dingen, de schijnzekerheden, die er niet op aankomen. Vertrouw op Mij.

Ik hoef me dus niet te laten kleineren, me niet te meten met machthebbers, leiders, golddiggers of gevierde politici. Laat staan al die andere ‘goden’. In de ogen van die Ene ben ik daar te goed voor. Voor Hem ben ik voorgoed de moeite (zijn liefde) waard.

2. Gij zult geen godenbeelden maken: de trouwe reisgenoot

Het advies om geen beeld van God te maken, schuilt (denk ik) erin dat je God niet hoeft te zien als ‘Het’ of ‘Iets’ maar dat je Hem ervaart als een persoonlijke vriend, reisgenoot, vader en moeder. Hij gaat, nee, Hij is (!) dag en nacht met jou op weg. Er is geen denkbeeld, hoe groot ook, dat Hem kan evenaren. Hij heeft jouw naam in de palm van zijn Hand getatoeëerd. Want jij bent zijn geliefd kind.

https://www.kn.nl/inspiratie/

Ja, jij, met al je dwarsigheid, twijfel en kritiek! Het kost misschien wat moeite (of geloof) maar – op een dag – zul je, heel voorzichtig, voelen dat Hij levenslang jouw (mee-)levende bondgenoot is. Verder heb je, eerlijk gezegd, niets nodig.

3. Gij zult de naam van Jahwe uw God niet lichtvaardig gebruiken: in Gods naam…

Als kind wist ik niet beter of dit gebod draaide om vloeken. Bij ons thuis was het woord ‘verdorie’ al streng verboden. Nou, ik vraag me af of dit nu een gebod moest worden. Daar moet iets meer achter zitten.

In Gods naam kwamen er brandstapels, kerkscheuringen en complete (burger-)oorlogen. En in Zijn naam veroordeelden we andersdenkenden, andersgelovigen en dreigden we ‘zondige mensen’ met de hel… Al dat gepraat en gedoe heeft de naam van God geen goed gedaan. Het is ijdel gebruik om te beweren: God beproeft jou, God straft je. Dat is geroddel. En dat wordt bedoeld met het derde gebod. Span God niet voor jouw karretje!

Nodig God uit voor een gesprek. Je mag vrij met Hem omgaan, Hem bij de naam noemen, in een persoonlijk rendez-vous, een gebed. Want voor jou is Hij altijd thuis. Zijn naam betekent immers: Ik zal er zijn! En dat mag jij, als kind en ambassadeur van God, doorvertellen.

4. Denk aan de sabbat; die moet heilig voor u zijn: Bevrijdingsdag

Op zondag mocht ik niet voetballen, dansen, niet naar het café en mocht ik ook geen Studio Sport kijken. Buiten spelen was er niet bij. Wie God een beetje kent, zal begrijpen dat het nooit zijn bedoeling is geweest dat ‘Zijn’ dag zo verpest werd. Je hoort het God toch zeggen: “Neem gerust een vrije dag! Doe iets waar je blij van wordt.”

“Help elkaar in Godsnaam het leven te beleven als iets waardevols, iets kostbaars”

Een dag zonder dwang, zonder verplichtingen, zonder stress, zonder haast. Er is wel iets meer in het leven dan carrière maken en eindeloos hollen, rennen, vliegen… Het is wijs om even stil te staan; bij de betekenis van jezelf, je familie en je vrienden en van God. Voelen dat je leeft! En ergens voor leeft. Het is een geweldige uitvinding: een sabbatical. Noem het vooral de Bevrijdingsdag.

5. Eer uw vader en uw moeder: respect komt van twee kanten

Dit is gebod is bijna een open deur – bijna! Want het is er weer één met diepere betekenissen. Natuurlijk kun je zeggen dat dit gebod letterlijk bedoeld is voor kinderen die hun ouders eer bewijzen maar daar kan een valkuil in zitten. Als er open wonden zijn, binnen het gezin, als er spanningen waren of erger.

Het woord ‘eren’ betekent echt iets groters, iets mooiers. In het Hebreeuws staat er ‘kabad’ en dat betekent ‘gewicht geven’. Ouders (ouderen!) zijn mensen met een missie. Hun zorg is het voorleven van de liefde, van naastenliefde en vertellen over waarden en normen.

In eerste instantie denk je dat het vijfde gebod gericht is aan de kinderen, maar het geldt even zo goed voor de ouderen. We zijn samen op weg naar de toekomst. Het gebod legt uit dat we elkaar op die weg verhalen vertellen over ontdekkingen en ervaringen, zowel de teleurstellende als de hoop- en liefdevolle. En dan heb je elkaar ook iets groots en goeds te zeggen. Elkaar eer, richting en gewicht geven.

6. Gij zult niet doden: lang zal je leven!

Klip en klaar, zou je denken. Hier kun je niet omheen. O nee? Totdat er vragen komen over abortus, euthanasie, vredesmissies, zelfmoorden, verkeersonveiligheid, milieuvervuiling, de discussie over het wel/niet rekken van leven… En hoe lang werd de doodstraf niet (ook door christenen) gerechtvaardigd?

https://www.kn.nl/nieuwsbrief/

Het zesde gebod is een gewetensvraag van jewelste. Draait het om liefde voor het ‘leven’ of om liefde voor de ‘mens’. Als ik daarover nadenk, ligt het accent volgens mij bij het welzijn van de mens. Het geluk en de liefde van een mens is het kostbaarste in de ogen van God. Boordevol voorzichtigheid zeg ik, dat God op grond van zijn liefde niet wil dat Zijn kind een doods leven leidt… Mijn positieve gedachte bij dit gebod is: ‘Ik mag leven, ik wil en zal er iets goeds, zinvols en moois van maken.’

Het zesde gebod is ook een opdracht: help elkaar in Godsnaam het leven te beleven als iets waardevols, iets kostbaars, iets dat zin heeft en zin geeft.

7. Gij zult geen echtbreuk plegen: vrienden voor het leven

Dit gebod is niet alleen voor getrouwde mensen geschreven. In mijn ogen biedt dit advies een geweldig perspectief voor ons allemaal. Het gaat om het liefdesverhaal tussen mensen. Mannen en vrouwen kunnen hartgrondig liefhebben. Het is mensen gegeven om elkaar op handen te dragen, de hemel in te prijzen, de ander dolgelukkig te maken, elkaar in goede en kwade dagen vast te houden.

“Alles in de Tien Geboden draait steeds om mensen”

Vrienden voor het leven! Dat is een uniek, van God gegeven, talent waar iedereen (getrouwd of niet, gelovig en ongelovig, jong en oud, niemand uitgezonderd) mee uit de voeten kan. Het talent dat Liefde heet. Een kracht sterker dan de dood en, in tijden van kou en koorts, een kompas.

8. Gij zult niet stelen: eerlijk zullen we alles delen

Ik leef in een wereld die gewetenloos en meedogenloos is als het gaat om geld te verdienen, winst te maken. Niets kan mensen zo bederven als de Mammon. Het achtste gebod spreekt vanzelf, denk je, maar het zal de Bijbel niet zijn of er wordt iets anders bedoeld.

Een priester heeft eens verteld dat er in de oorspronkelijke tekst iets anders stond: ‘Je zult geen mens stelen!’ Alles in de Tien Geboden draait steeds om mensen. Kijk, dat snijdt hout. Je zult geen mens laten verkommeren, geen mens laten lijden, je zult niet toestaan dat een mens honger of dorst heeft, dat hij niet deelt in de rijkdom van Gods schepping.

Niet stelen betekent; je zult niet alles voor jezelf houden. De opdracht is dat je ervoor zorgt dat iedereen krijgt wat hij nodig heeft om te leven. Dit gebod is een solidariteitsverklaring aan mensen die lijden aan een tekort, en/of diegenen die tekort gedaan worden. De enorme rijkdom van Gods schepping was en is bedoeld voor al Zijn kinderen.

9. Gij zult tegen uw naaste niet leugenachtig getuigen: een hart onder de riem

Een mens kan met woorden iemand maken en breken. Op sociale media, in de Tweede Kamer, in praatprogramma’s op tv, in commentaren op de radio, podcasts en in kranten worden mensen ‘zomaar’ voor rotte vis (en veel erger dan dat) uitgemaakt.

Er zijn meer dan genoeg mensen die roepen dat ze precies zeggen waar ‘het’ op staat en de dingen bij de naam noemen. De naakte waarheid… alsof het daar over gaat! Maar het gaat er, denk ik, om: ‘Wat zeg ik over een ander? Kan iemand van mij op aan, is hij voor mij de moeite waard?’

Ik wil en zal een pleidooi houden voor iemand die het zwaar heeft. Ik zal een ander troosten met woorden (hoe moeilijk die woorden ook te vinden zijn). Ik bel een ander op om hem een riem onder het hart te steken. Je kunt met oprechte woorden iemand ‘maken’. Dat is de opdracht van het negende gebod.

10. Gij zult uw zinnen niet zetten op het huis van uw naaste: leef je eigen leven

Jaloezie is de gifslang in het paradijs. Hele gezinnen, vriendschappen en relaties zijn kapot gemaakt, verwoest, door verstikkende jaloezie. Willen hebben wat een ander heeft. Worden wat een ander is. Dat wordt een ratrace, een doodlopende weg.

https://www.kn.nl/categorie/bijvoorbeeld/

Het tiende gebod zegt: je hoeft helemaal niet jaloers te zijn op het groene gras van je buren. Het is ook niet nodig om met scheve ogen de snelle auto van je jonge, succesvolle collega voorbij te zien scheuren. Wie op God vertrouwt heeft al die luxe helemaal niet nodig.

Het vertrouwen op God is bij niemand 24 uur per dag aanwezig. Soms slaat dat vertrouwen om in hevige twijfel, wanhoop of ongeloof. Zelfs mensen begrijpen dat. Laat staan God…

Besef dat Hij jou ziet als Zijn geliefd kind. Hij heeft jou bedoeld zoals jij bent. Je kunt – in tastend vertrouwen – ‘ja’ zeggen tegen jouw leven met al zijn beperkingen en mogelijkheden, jouw fratsen en falen, met jouw verdriet, jouw geluk en talenten. Leef als uniek mens je eigen leven!

Een traditie van eeuwen tegenover de waan van de dag

In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.

Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.

Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.