Herhaling is de moeder van de studie. Zij is ook noodzakelijk voor het gebedsleven. We bidden ons wat af: Weesgegroeten, Onzevaders en kruistekens. Toch kunnen zij voor ons hun kracht verliezen. Het is dan goed de betekenis op te poetsen. Denk bijvoorbeeld aan een gebed uit de vierde eeuw: het sanctus. Het gebed bevindt zich tussen de prefatie en de anafoor in elke heilige Mis.
Het driedubbele “heilig” stamt uit het visioen van Jesaja (Jes. 6,3): “Heilig, heilig, heilig, de Heer der hemelse machten!”. Het heilige is datgene wat in de tempel gebeurt en daarmee afgescheiden is van wat voor (pro) de tempel (fanum) plaatsvindt.
God is volledig anders. We kunnen Hem niet begrijpen. Elk spreken over Hem is nooit geheel begrijpen, maar eerder tastend zijn lichtstralen zoeken. Het drievoudige “heilig” is volgens de kerkvaders een verwijzing naar de Drie-eenheid. Vader, Zoon en Heilige Geest verdienen eenzelfde majesteitelijke lofzang.
Maar omdat God gans anders is, weten wij Hem ook heel nabij in de schepping. Daarom vervolgt het sanctus met de lofzang op God in de schepping: “Vol zijn hemel en aarde van uw heerlijkheid” (Jes. 6,3). De hemel en aarde betekent hier: alles wat bestaat. Alles wat geschapen is, laat ons iets van God zien. We moeten alleen goed kijken.
Tot nu toe ging het in het gebed om God die zich tot ons keert. Maar nu is het onze beurt als wij uitroepen: “Hosanna in den hoge”. Hosanna is de roep om verlossing. Het gaat om ons verlangen naar God wat de verlossing van onze persoon insluit.
Het sanctus vervolgt met de intocht van Jezus Christus in Jeruzalem: “Gezegend Hij die komt in de naam des Heren” (Mt. 21,6). Zoals het volk in Jeruzalem Jezus loofde tijdens de intocht, zo prijzen ook wij Christus als Hij in de gedaante van brood en wijn tot ons komt in de Eucharistie.
Thomas van Aquino zei over dit sanctus in zijn Summa theologiae: “Wanneer de prefatie is voltooid, prijst het volk met devotie de goddelijkheid van Christus samen met de engelen: ‘Heilig, heilig, heilig’, en zijn menselijkheid samen met de kinderen, door te zeggen: ‘Gezegend is Hij die komt.’”
Het sanctus begint dus met de drie-ene God: Vader, Zoon en Heilige Geest. Vervolgens daalt het perspectief naar dankzegging voor de schepping. Maar de ultieme lofzang kunnen wij alleen door de menselijkheid van Christus inzetten. Hij is immers mens geworden om ons te verheffen tot zijn goddelijkheid.
Zo bezien is het sanctus een samenvatting van het christelijk leven: lofzang vanuit en naar God. En daarom herhalen wij dit gebed in elke heilige Mis.
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
