Tijdens de algemene audiëntie van 16 september sprak paus Franciscus over contemplatie als de weg naar zorg voor onze naasten en voor de schepping.
Om uit een pandemie te komen, moeten we zorg hebben voor elkaar. We moeten diegenen die zorg dragen voor de zwakken, zieken en ouderen steunen. Er is het gebruik om ouderen opzij te schuiven, alleen achter te laten. Dat is lelijk. Deze mensen – goed gedefinieerd door de Spaanse term cuidadores, degenen die zorg dragen voor de zieken – vervullen een wezenlijke rol in de huidige maatschappij. Ook al krijgen ze niet de erkenning en beloning die ze zouden moeten krijgen.
Het zorgen is een gouden regel van ons mens-zijn. Het brengt gezondheid en hoop met zich mee (vgl. Laudato Si’ 70). Zorg dragen voor wie ziek is, voor wie het nodig heeft, voor wie aan de kant is gezet: dit is een menselijke en ook christelijke rijkdom.
Deze zorg moeten wij ook hebben voor ons gemeenschappelijk huis: de aarde en ieder schepsel. Alle vormen van leven zijn met elkaar verbonden (LS 137-138), en onze gezondheid hangt af van die ecosystemen die God heeft geschapen en waarvoor Hij ons opdroeg zorg te dragen. (vgl. Gen. 2,15). Daar misbruik van maken, is een erge zonde die schade toebrengt en ziek laat worden (vgl. LS 8;66).
Het beste tegengif voor dit oneigenlijk gebruik van ons gemeenschappelijk huis is de contemplatie (vgl. LS 85;214). “Wanneer iemand niet leert stil te blijven staan om het schone te aanschouwen en te bewonderen, is het niet vreemd dat alles tot een object wordt dat men zonder scrupules mag gebruiken of misbruiken” (LS 215).
Ons gemeenschappelijk huis, de schepping, is niet slechts een “bron”. Ieder schepsel heeft zijn eigen goedheid en volmaaktheid en “weerspiegelt op eigen wijze de oneindige wijsheid en goedheid van God” (Catechismus van de Katholieke Kerk 339). Deze waarde en lichtstraal moeten ontdekt worden en om ze te ontdekken, moeten wij stil zijn, we moeten luisteren, aanschouwen. Ook de contemplatie geneest de ziel.
Zonder contemplatie is het gemakkelijk om te vervallen in een onevenwichtig en hoogmoedig antropocentrisme. Het “ik” in het centrum van alles, dat onze rol als mensen overdrijft, door ons te positioneren als absolute heersers over alle andere schepsels. Een foutieve interpretatie van bijbelse teksten over de schepping heeft bijgedragen aan deze verkeerde blik, die leidt tot het uitbuiten van de aarde tot haar verstikking toe.
De schepping uitbuiten. Wij geloven in het centrum te staan, door de plaats van God in te nemen, en zo schaden wij de harmonie van de schepping, de harmonie van Gods plan. We worden roofdieren, we vergeten onze roeping van rentmeesters van het leven.
Zeker, we kunnen en moeten de aarde bewerken om te leven en ons te ontwikkelen. Maar het werk is geen synoniem van uitbuiting, en gaat altijd vergezeld door de zorg: ploegen en beschermen, werken en zorg dragen… Dat is onze missie (vgl. Gen. 2,15). Wij kunnen niet pretenderen te groeien op materieel niveau, zonder zorg te dragen voor het gemeenschappelijk huis dat ons ontvangt.
Onze armste broeders en onze moeder aarde rouwen om de schade en de ongerechtigheid die wij hebben veroorzaakt en vragen om een andere weg. Ze vragen om onze bekering, een verandering van richting: ook zorg dragen voor de aarde, de schepping.
“Wie leeft om de natuur uit te buiten, eindigt ermee mensen uit te buiten en ze te behandelen als slaven.”
Tweet dit!
Het is dus van belang om de contemplatieve dimensie terug te krijgen, naar de aarde, de schepping, te kijken als een geschenk, niet als iets om uit te buiten omwille van winst. Wanneer wij contempleren, ontdekken wij in de anderen en in de natuur iets dat veel groter is dan hun nut. Dit is de kern van de zaak: contempleren betekent het nut van iets overstijgen. Het goede contempleren betekent het niet uitbuiten: contempleren is gratis. We ontdekken de intrinsieke waarde van de dingen.
Zoals veel geestelijke meesters ons hebben geleerd, bezitten de hemel, de aarde, de zee, bezit ieder schepsel dit iconisch vermogen, dit mystiek vermogen dat ons terug leidt naar de Schepper en de communio met de schepping.
De heilige Ignatius van Loyola bijvoorbeeld, nodigt aan het einde van zijn geestelijke oefeningen uit tot de “contemplatie om te komen tot de liefde”. Dat wil zeggen, overwegen hoe God naar zijn schepsels kijkt en ons met hen te verheugen. De aanwezigheid van God in zijn schepsels te ontdekken, en deze met vrijheid en genade lief te hebben en er zorg voor te dragen.
De contemplatie die ons tot een houding van zorg leidt, betekent niet van buitenaf naar de natuur kijken, alsof we er niet in ondergedompeld zijn. We zijn binnen in de natuur, we zijn deel van de natuur. Wie zo contempleert, voelt niet alleen verwondering over wat hij ziet, maar voelt zich ook deel van deze schoonheid. Men voelt zich ook geroepen om haar te behouden, te beschermen.
Er is iets dat we niet moeten vergeten: wie de natuur en de schepping niet weet te beschouwen, kan de mensen in hun ware rijkdom niet beschouwen. Wie leeft om de natuur uit te buiten, eindigt ermee mensen uit te buiten en ze te behandelen als slaven. Dat is een universele wet.
Wie weet te contempleren, zal zich gemakkelijker inzetten om datgene wat de gezondheid aantast en schaadt te veranderen. Hij zal zich inzetten om nieuwe manieren van productie en verbruik te promoten, en bijdragen tot een nieuw model van economische groei dat het respect voor het gemeenschappelijk huis en de mensen verzekert. Hij neigt ertoe een hoeder van het milieu te worden: dit is mooi!
Ieder van ons moet hoeder zijn van het milieu, van de puurheid ervan, in een poging de overgeleverde wijsheid van oude culturen te verbinden met nieuwe technische kennis, opdat onze leefstijl altijd duurzaam mag zijn.
Ten slotte: contempleren en zorg dragen. Twee houdingen die de weg tonen om onze verhouding als mensen met de schepping te corrigeren en in balans te brengen. Vaak lijkt onze relatie met de schepping een relatie tussen vijanden: de schepping vernietigen voor mijn voordeel.
Laten wij niet vergeten dat dit een hoge prijs heeft. Vandaag las ik in de krant over die twee grote gletsjers in Antarctica, die dreigen los te raken. Dat zal verschrikkelijk zijn, omdat de zeespiegel zal stijgen en dit veel moeilijkheden en kwaad met zich mee zal brengen. Waarom? Door de opwarming, het niet zorgen voor het milieu.
Wanneer wij echter deze “broederlijke” verhouding hebben met de schepping, zullen wij hoeders van het gemeenschappelijk huis worden, van het leven en van de hoop. Wij zullen het erfgoed dat God ons heeft toevertrouwt hoeden, zodat toekomstige generaties ervan kunnen profiteren.
De Duitse theoloog Bonhoeffer zei dat het probleem niet is hoe jij je vandaag gaat redden, maar wat de erfenis, het leven voor toekomstige generaties zal zijn. Laten wij denken aan de kinderen, kleinkinderen: wat laten wij hun na als we de schepping uitbuiten?
Laten wij het erfgoed behoeden dat God ons heeft toevertrouwd. Zodat de toekomstige generaties daar van kunnen profiteren. Ik denk vooral aan de inheemse volkeren, bij wie wij in het krijt staan voor het kwaad dat wij hen hebben aangedaan. Ik denk ook aan die bewegingen, verenigingen, groeperingen die zich inzetten voor de bescherming van hun territorium met zijn natuurlijke en culturele waarde.
Niet altijd zijn deze sociale realiteiten gewaardeerd, soms worden ze zelfs belemmerd omdat ze geen geld opbrengen. In werkelijkheid dragen zij bij aan een vreedzame revolutie, die we “revolutie van de zorg” kunnen noemen. Contempleren om te verzorgen, om te hoeden, ons, de schepping, onze kinderen, en onze toekomst. Contempleren om te zorgen, te beschermen, om onszelf, de schepping, onze kinderen, onze kleinkinderen en de toekomst te beschermen.
En dit moet niet aan andere gedelegeerd worden: dit is de taak van ieder mens. Ieder van ons kan en moet een “hoeder van het gemeenschappelijk huis” worden, in staat om God te loven omwille van zijn schepselen, en de schepselen te beschouwen en beschermen.
(Vertaling Francesco Paloni)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
