Tijdens de algemene audiëntie van 25 november sprak paus Franciscus over de vier essentiële kenmerken van een christelijke gemeenschap: het Woord, de Eucharistie, de naastenliefde en het gebed.
Beste broeders en zusters, goedemorgen!
De eerste stappen van de Kerk in de wereld worden omgeven door gebed. De teksten van de apostelen en de grote vertelling van de Handelingen van de Apostelen geven ons het beeld van een Kerk onderweg, een hardwerkende Kerk, die echter in haar gebedsbijeenkomsten haar basis vindt en de impuls voor haar missionaire werk.
Het beeld van de eerste gemeenschap van Jeruzalem vormt een referentiekader voor elke andere christelijke gemeenschap. Lucas schrijft in het boek Handelingen: “Zij legden zich ernstig toe op de leer der apostelen, bleven trouw aan het gemeenschappelijk leven en ijverig in het breken van het brood en in het gebed” (Hand. 2,42). De gemeenschap legde zich toe op het gebed.
Wij treffen hier vier essentiële kenmerken aan van het kerkelijk leven: ten eerste, luisteren naar de leer van de apostelen; ten tweede, de onderlinge zorg van de gemeenschap; ten derde, het breken van het brood; en ten vierde, het gebed. Die kenmerken herinneren ons eraan dat het bestaan van de Kerk zin heeft als ze stevig geworteld blijft in Christus, ofwel in de gemeenschap, in zijn Woord, in de Eucharistie en in het gebed.
Het is de manier waarop wij verbonden blijven met Christus. De verkondiging en de catechese getuigen van de woorden en de daden van de Meester; de voortdurende zoektocht naar broederlijke gemeenschap beschermt tegen egoïsme en vriendjespolitiek; het breken van het brood brengt het sacrament tot stand van Jezus’ aanwezigheid midden onder ons: Hij zal nooit afwezig zijn, in de Eucharistie is Hij daar. Hij leeft met ons en gaat met ons op weg. En tot slot het gebed, dat de plek is voor de dialoog met de Vader, door middel van Christus in de Heilige Jezus.
Alles wat in de Kerk groeit zonder die ‘coördinaten’ heeft geen basis. Om een situatie te doorgronden, moeten we ons afvragen er sprake is van die vier coördinaten: de verkondiging; de voortdurende zoektocht naar de broederlijke gemeenschap, de naastenliefde dus; het breken van het brood, ofwel het eucharistisch leven; en het gebed. Elke situatie moet bezien worden in het licht van die vier coördinaten. Wat buiten die coördinaten valt, is niet kerkelijk.
Het is God die de Kerk maakt, niet de drukte van onze werken. De Kerk is geen markt: de Kerk is geen groep ondernemers die aan het werk gaan in dit nieuwe bedrijf. De Kerk is het werk van de Heilige Geest, die door Jezus is gezonden om ons te wortelen. De Kerk is het werk van de Geest in de christelijke gemeenschap, in het gemeenschapsleven, in de Eucharistie, in het gebed, altijd. En alles wat groeit zonder die coördinaten heeft geen basis, het is als een huis gebouwd op zand (vgl. Mt. 7,24-27).
“De Kerk is het werk van de Heilige Geest, die door Jezus is gezonden om ons te wortelen”
Tweet dit!
Het is God die de Kerk maakt, niet de drukte van ons werken. Het is het woord van Jezus dat onze inspanningen nuttig maakt. De toekomst van de wereld wordt opgebouwd in nederigheid.
Soms voel ik me erg bedroefd als ik zie dat een goedwillende gemeenschap een verkeerde weg inslaat, omdat die denkt dat de Kerk bestaat uit vergaderingen, alsof het een politieke partij is. De meerderheid, de minderheid, wat denkt hij ervan, en zij… “Dit is als een synode, een synodale weg die we moeten gaan.”
Ik vraag me dan af: waar is hier de Heilige Geest? Waar is het gebed? Waar is de liefde voor de gemeenschap? Waar is de Eucharistie? Zonder die vier coördinaten wordt de Kerk een humanitaire organisatie, een politieke partij – meerderheid, minderheid – en worden veranderingen doorgevoerd alsof het een bedrijf is, door over meerderheid of minderheid te spreken… Maar de Heilige Geest is er niet. En de aanwezigheid van de Heilige Geest wordt juist gegarandeerd door die vier coördinaten.
Om te bepalen of een situatie kerkelijk is of niet, moeten we ons afvragen of die vier coördinaten aanwezig zijn: het gemeenschapsleven, het gebed, de Eucharistie…de verkondiging, hoe het leven ontwikkeld wordt door die vier coördinaten. Als die ontbreken, ontbreekt de Geest. En als de Geest ontbreekt, zijn wij een mooie humanitaire organisatie, een goed doel, of laten we zeggen, een kerkelijke partij, maar we zijn geen Kerk.
Daarom kan de Kerk niet groeien door het proselitisme, als ware het een bedrijf, maar wel door aantrekkingskracht. En wie zorgt er voor die aantrekkingskracht? De Heilige Geest. Laten we nooit de woorden vergeten van Benedictus XVI: “De Kerk groeit niet door proselitisme, maar door aantrekkingskracht.” Als de Heilige Geest ontbreekt, die ons naar Jezus trekt, er is geen sprake van Kerk. Er is sprake van een mooie vriendenclub met goede intenties, maar niet van de Kerk, van synodaliteit.
Als we de Handelingen van de Apostelen lezen, ontdekken we dus dat de krachtige motor van de evangelisatie de gebedsbijeenkomsten zijn. Daar ervaren de deelnemers de levende aanwezigheid van Jezus en worden ze geraakt door de Geest.
De leden van de eerste gemeenschap – maar dit geldt altijd, ook voor ons vandaag – begrijpen dat het verhaal van de ontmoeting met Jezus niet is gestopt op het moment van zijn Hemelvaart, maar doorgaat in hun leven. Door te vertellen wat de Heer heeft gedaan en gezegd – het luisteren naar het Woord – en te bidden om in gemeenschap met Hem te zijn, wordt alles levend. Het gebed schenkt licht en warmte: het geschenk van de Geest wekt hartstocht in hen op.
“Als de Heilige Geest ontbreekt, die ons naar Jezus trekt, er is geen sprake van Kerk ”
Tweet dit!
Wat dat betreft, bevat de Catechismus een heel gedegen uitspraak. Er staat: “De Heilige Geest, die zo bij zijn biddende Kerk Christus weer in herinnering roept, leidt haar ook tot de volledige waarheid en laat nieuwe formuleringen ontstaan die uitdrukking zullen geven aan het ondoorgrondelijke mysterie van Christus, dat werkzaam is in het leven, in de sacramenten en in de zending van de Kerk” (nr. 2625).
Zie daar het werk van de Geest in de Kerk: Jezus in herinnering roepen. Jezus zelf heeft gezegd: Hij zal jullie onderwijzen en jullie in herinnering roepen. De missie is Jezus in herinnering roepen, maar niet als een geheugensteuntje. Christenen, die de paden van de missie bewandelen, roepen Jezus in herinnering door Hem opnieuw present te stellen. Van Hem, van zijn Geest, ontvangen ze de ‘aanmoediging’ om door te gaan, om te verkondigen, om te dienen.
In het gebed dompelt de christen zich onder in het mysterie van God, die van elke mens houdt, die God die wil dat het Evangelie aan iedereen verkondigd wordt. God is God voor iedereen, en in Jezus wordt elke scheidsmuur definitief neergehaald. Zoals de apostel Paulus zegt: Hij is onze vrede, ofwel “Hij die de twee werelden een gemaakt heeft” (Ef. 2,14). Jezus heeft eenheid tot stand gebracht.
Zo wordt het leven van de vroege Kerk bepaald door een voortdurende reeks van vieringen, oproepen en tijd van zowel gemeenschappelijk als persoonlijk gebed. En het is de Geest die kracht geeft aan de verkondigers die op reis gaan en die uit liefde voor Jezus zeeën bevaren, gevaren aangaan en vernederingen ondergaan.
God schenkt liefde en God vraagt om liefde. Dat is de mystieke wortel van het hele gelovige leven. De eerste christenen in gebed, maar ook wij die enkele eeuwen later leven, beleven allemaal dezelfde ervaring. De Geest begeestert alles. En elke christen die niet bang is om tijd te besteden aan het gebied, kan zich de woorden van de apostel Paulus eigen maken: “Voor zover ik nu leef in het vlees, leef ik in het geloof in de Zoon van God, die mij heeft liefgehad en zichzelf heeft overgeleverd voor mij” (Gal. 2,20).
Het gebed maakt je hiervan bewust. Alleen in de stilte van de aanbidding ervaar je de volledige waarheid van deze woorden. We moeten ons het gevoel van de aanbidding weer eigen maken. God aanbidden, Jezus aanbidden, de Geest aanbidden. De Vader, de Zoon en de Heilige Geest aanbidden. In stilte.
Het gebed van aanbidding is het gebed dat ons God doet herkennen als het begin en het einde van de hele geschiedenis. En dit gebed is het levende vuur van de Geest die kracht geeft aan het getuigenis en aan de missie. Bedankt. (Vertaling Susanne Kurstjens)
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
