Tijdens de algemene audiëntie van 5 februari moedigde paus Franciscus aan arm van geest te zijn en je kwetsbaar op te stellen.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

We staan vandaag stil bij de eerste van de acht Zaligsprekingen uit het Evangelie volgens Matteüs. Jezus begint zijn weg naar geluk te verkondigen met een paradoxale boodschap: “Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen” (Mt. 5,3). Het is een verrassende weg en een vreemd object van zaligheid: de armoede.

Wie zijn die ‘armen van geest’?

We moeten ons afvragen: wat wordt hier bedoeld met ‘armen’? Als Matteüs alleen dat woord zou hebben gebruikt, dan zou het simpelweg armoede in de economische zin van het woord hebben betekend; ofwel, mensen die weinig of geen middelen van bestaan hebben en hulp nodig hebben van anderen.

Maar het Evangelie volgens Matteüs spreekt, in tegenstelling tot Lucas, over “armen van geest”. Wat wil dat zeggen? De geest is, volgens de Bijbel, de levensadem die God inblies bij Adam; het is onze meest intieme dimensie, zogezegd onze geestelijke dimensie, wat ons tot mensen maakt, de diepste kern van ons zijn.

De “armen van geest” zijn dus degenen die arm zijn en zich arm voelen in het diepste van hun zijn, bedelaars. Jezus noemt hen zalig, want aan het behoort het Rijk der hemelen.

We moeten iemand zijn in het leven

Hoe vaak is ons niet het tegenovergestelde verteld! We moeten iets of iemand zijn in het leven… We moeten naam maken… Daaruit ontstaat eenzaamheid en onvrede: als ik ‘iemand’ moet zijn, ga ik de competitie aan met de anderen en ben ik obsessief bezig met mijn eigen ego.

Als ik niet aanvaard dat ik arm ben, ga ik alles haten wat me herinnert aan mijn eigen zwakheid. Want die zwakheid verhindert me een belangrijk mens te worden, en rijk wat geld betreft, maar ook wat roem betreft, alles.

Ieder van ons is van binnen kwetsbaar

Iedereen weet van binnen heel goed dat hoeveel je ook doet, je radicaal ontoereikend en kwetsbaar bent. Er bestaat geen enkele truc om deze kwetsbaarheid te verhullen. Ieder van ons is van binnen kwetsbaar en moet die kwetsbaarheid in zichzelf vinden. Want je hebt geen goed leven als je je eigen grenzen negeert! Dan heb je een slecht leven. Je kunt die grenzen niet wegduwen, ze zijn er.

Trotse mensen vragen niet om hulp, ze kunnen niet om hulp vragen en ze willen niet om hulp vragen, want ze willen laten zien dat ze voor zichzelf kunnen zorgen. Zo velen van hen hebben behoefte aan hulp, maar hun trots verhindert het hun om hulp te vragen. En wat is het moeilijk om een fout toe te geven en om vergeving te vragen!

Alsjeblieft, bedankt en sorry

Als ik advies geef aan pasgehuwden die me vragen hoe ze hun huwelijk goed moeten houden, zeg ik hun: “Er zijn drie magische woorden: alsjeblieft, bedankt en sorry.” Het zijn woorden die voortkomen uit de armoede van geest.

Je moet niet je eigen wil opleggen, maar om toestemming vragen: “Lijkt het je een goed idee om dit te doen?”. Op die manier ontstaat er dialoog in het gezin, de echtgenoten gaan met elkaar in dialoog.

“Je hebt dit voor me gedaan, bedankt, dat had ik nodig.” Dan maak je altijd wel fouten, of maakt een uitglijder: “Het spijt me.”

Om vergeving vragen

En meestal zeggen koppels en pasgetrouwde stellen me: “De derde is het moeilijkst”. Ofwel, sorry zeggen, om vergeving vragen. Want een trots iemand lukt dat niet, die kan geen sorry zeggen, want hij heeft altijd gelijk. Zo iemand is niet arm van geest.

Maar de Heer wordt het nooit moe te vergeven; wij zijn het helaas die het moe worden om vergeving te vragen (vlg. Angelus, 17 maart 2013). Het moe zijn om vergeving te vragen: dat is een vreselijke ziekte!

Je eigen tekortkomingen verhullen, is vermoeiend

Waarom is het zo moeilijk om vergeving te vragen? Omdat het ons hypocriete zelfbeeld vernedert. Maar steeds je eigen tekortkomingen proberen te verhullen, is vermoeiend en beangstigend. Jezus Christus zegt ons: arm zijn is een kans op genade; en toont ons een uitweg uit deze inspanningen. Ons is het recht gegeven om arm van geest te zijn, want dat is de weg naar het Rijk Gods.

Maar het is belangrijk iets fundamenteels te herhalen: we moeten onszelf niet veranderen om arm van geest te worden. We moeten geen enkele transformatie doormaken, want we zijn het al! We zijn arm… of beter gezegd: we zijn armen van geest! We hebben behoefte aan alles. We zijn allemaal arm van geest, we zijn allemaal bedelaars. Dat is de menselijke conditie.

Het Rijk Gods is van de armen van geest. Er zijn mensen die de rijken van deze wereld bezitten: ze hebben bezit en luxe. Maar dat zijn rijken die eindig zijn. De macht van mensen, ook de grootste rijken gaan voorbij en verdwijnen.

Een doodskleed heeft geen zakken

We zien zo vaak op het nieuws of in de krant dat een machtige leider of regering die er gisteren nog was, er vandaag niet meer is. Die is gevallen. De rijkdommen van deze wereld verdwijnen, evenals het geld.

De ouderen zeiden altijd tegen ons dat een doodskleed geen zakken heeft. Dat klopt. Ik heb nog nooit een verhuiswagen achter een begrafenisstoet gezien. Niemand neemt iets met zich mee. Al die rijkdommen blijven hier achter.

De macht van God

Het Rijk Gods is van de armen van geest. Er zijn mensen die de rijken in deze wereld bezitten, ze hebben bezit en luxe. Maar we weten hoe ze eindigen. Degene die echt heerst, is degene die het ware goed meer weet lief te hebben dan zichzelf. Dat is de macht van God.

Hoe heeft Christus zich machtig getoond? Hij heeft weten te doen wat de koningen van deze aarde niet doen: zijn leven geven voor de mensen. Dat is ware macht. De macht van de broederschap, van de barmhartigheid, van de liefde, van de nederigheid. Dat is wat Christus heeft gedaan.

De ware vrijheid

Daarin ligt de ware vrijheid: wie deze macht van de nederigheid, van de dienstbaarheid, van de broederschap heeft, die is vrij. De armoede die geprezen wordt in de Zaligsprekingen staat ten dienste van deze vrijheid.

Want is er een vorm van armoede die we moeten accepteren, die van ons eigen zijn, en een vorm van armoede die we moeten zoeken: de concrete vorm, van de dingen van deze wereld, om vrij te zijn en lief te kunnen hebben.

We moeten altijd op zoek gaan naar de vrijheid van het hart, die vrijheid die wortelt in de armoede van ons zelf. (vert. SK)