Precies zes jaar na zijn bezoek aan Lampedusa sprak paus Franciscus op 8 juli tijdens de Mis over de noodzaak om vooral barmhartig te zijn voor de verschoppelingen in onze samenleving.

Vandaag vertelt het Woord Gods ons over verlossing en bevrijding.

Verlossing. Op zijn reis van Berseba naar Haran, besluit Jakob op een eenzame plek te stoppen om uit te rusten. In een droom ziet hij een ladder die op de aarde staat en waarvan de top tot in de hemel reikt (vlg. Gen. 28,10 – 22).

De ladder waarlangs Gods engelen omhoog en omlaag gaan geeft de verbinding weer tussen het goddelijke en het menselijke, die historisch gezien gerealiseerd wordt door de menswording van Christus (vlg. Joh. 1,51), Gods liefdevolle offer van openbaring en verlossing. De ladder is een allegorie van het goddelijke initiatief dat voorafgaat aan elke menselijke beweging.

Essentieel moment

Die ladder vormt een contrast met de toren van Babel, die gebouwd werd door mensen die op eigen kracht de hemel wilden bereiken om goden te worden. In dit geval is het echter God die ‘afdaalt’, het is de Heer die zich laat zien, het is God die verlost.

En Emmanuel, God-met-ons, brengt de belofte tot stand van God en de mensheid die aan elkaar toebehoren, in het teken van de vleesgeworden en barmhartige liefde die leven geeft in overvloed.

Na deze openbaring, legt Jakob een belofte af aan de Heer, die zich laat vertalen in een werk van erkenning en aanbidding. Dit is een essentieel moment in de verlossingsgeschiedenis. Hij vraagt de Heer om hem te beschermen op de moeilijke reis die hij moet maken en zegt: “Dan zal Jahwe mijn God zijn” (Gen. 28,21).

Veilige haven

De woorden van de aartsvader weerklinken in de psalm die we net hebben gelezen: “Mijn God, op U vertrouw ik”. Hij is onze schuilplaats en ons fort, onze bescherming en wapenschild, zeker op de momenten dat we op de proef worden gesteld.

De Heer is de veilige haven voor de gelovigen die Hem in nood aanroepen. Het is juist in die situaties dat ons gebed puurder wordt, als we ons realiseren dat de zekerheden die de wereld ons biedt weinig waard zijn en ons niets anders rest dan God. God opent de hemel voor wie op aarde leeft. Alleen God redt.

Verhalen van bevrijding

En dit totale en extreme vertrouwen hebben ook het hoofd van de synagoge en de zieke vrouw in het Evangelie (vlg. Mt. 9,18-26). Het zijn verhalen van bevrijding. Beiden komen ze Jezus nabij om van Hem iets te krijgen dat niemand anders ze kan geven: bevrijding van ziekte en van de dood.

Aan de ene kant hebben we de dochter van de overste van de stad; aan de andere kant hebben we een vrouw die lijdt aan een ziekte die van haar een verschoppeling, een uitgeslotene en een onreine persoon heeft gemaakt. Maar Jezus maakt geen onderscheid: de bevrijding wordt in beide gevallen genereus uitgedeeld. De hulpbehoevendheid schaart beide, de vrouw en het meisje, onder de ‘minsten’ die we lief moeten hebben en omhoog moeten trekken.

Voorkeur voor de armen

Jezus laat zijn leerlingen zien dat het noodzakelijk is een voorkeur voor de minsten te hebben, die op de eerste plaats moeten worden gezet als het gaat om het geven van naastenliefde. Er zijn vandaag de dag heel veel armen.

Zoals de heilige Johannes Paulus II al schreef: “De ‘armen’, in de vele vormen van armoede, zijn de onderdrukten, de verschoppelingen, de ouderen, de zieken, de kleintjes, iedereen die door de maatschappij wordt gezien en behandeld als de ‘minsten’” (Vita consecrata, 82).

Houden van de ‘minsten’

Zes jaar na mijn bezoek aan Lampedusa, gaan mijn gedachten uit naar de ‘minsten’ die het elke dag uitschreeuwen naar de Heer en vragen om bevrijd te worden van het kwaad dat hen op de proef stelt.

Het zijn de minsten die misleidt worden en achtergelaten worden in de woestijn om te sterven; het zijn de minsten die gemarteld, misbruikt en verwond worden in detentiecentra; het zijn de minsten die het hoofd bieden aan de golven van een genadeloze zee; het zijn de minsten die te lang in opvangkampen zitten om die nog tijdelijk te noemen.

Dat zijn een aantal van de minsten waarvan Jezus zegt dat we van ze moeten houden en ze moeten helpen weer op te staan.

Steden vol armen

Helaas zitten de periferieën van onze steden bomvol met uitgestoten, onderdrukte, gediscrimineerde, misbruikte, uitgebuite, verlaten, arme en lijdende mensen. In de geest van de Zaligsprekingen zijn wij geroepen om iets te doen aan hun noden en hun naastenliefde te betonen; om hun honger naar gerechtigheid te stillen; om hun Gods liefdevolle vaderschap te doen voelen; om hun de weg te wijzen naar het Rijk der Hemelen.

Het zijn mensen, het gaat hier niet alleen om sociale of migratiekwesties! “Het gaat niet alleen om migranten!”, wat zowel wil zeggen dat migranten op de eerste plaats mensen zijn, als dat ze vandaag de dag symbool staan voor alle verschoppelingen van de wereldwijde samenleving.

Wij kunnen die engelen zijn

Spontaan komt het bij me op om weer terug te grijpen naar het beeld van Jakobs ladder. In Jezus Christus is de verbinding tussen hemel en aarde gegarandeerd en voor iedereen beschikbaar. Maar het bestijgen van de sporten van die ladder vraagt om inzet, moeite en genade. De zwakste en meest kwetsbare mensen moeten geholpen worden.

Ik denk dan graag dat wij die engelen zouden kunnen zijn die omhooggaan en afdalen, en onder onze armen de kleintjes, de lammen, de zieken en de verschoppelingen met ons meenemen: de minsten die anders achter zouden blijven en enkel de ellende van deze aarde zouden zien, zonder nu al een glimp op te vangen van de hemel.

Grote verantwoordelijkheid

Broeders en zusters, het betreft hier een grote verantwoordelijkheid, waaraan niemand zich kan onttrekken als we de missie van verlossing en bevrijding tot een goed einde willen brengen, waaraan de Heer ons heeft opgeroepen mee te werken.

Ik weet dat velen van jullie, die slechts enkele maanden geleden aan zijn gekomen, nu al broeders en zusters aan het helpen zijn die recenter zijn gearriveerd. Ik wil jullie bedanken voor dit prachtige teken van menselijkheid, genade en solidariteit. (Vert. SK)