Tijdens de algemene audiëntie van 19 februari sprak paus Franciscus over de betekenis van zachtmoedigheid en wat je daarmee kunt bereiken.

Beste broeders en zusters, goedemorgen!

In de catechese van vandaag staan we stil bij de derde van de acht Zaligsprekingen in het Evangelie volgens Matteüs: “Zalig de zachtmoedigen, want zij zullen het land bezitten” (Mt. 5,5).

De term ‘zachtmoedig’ die hier wordt gebruikt, wil letterlijk zeggen zacht, mild, zonder geweld. Zachtmoedigheid komt naar voren in tijden van conflict, in hoe je reageert op een vijandige situatie. Iedereen kan zachtmoedig lijken als alles rustig is, maar hoe zit dat als je onder druk staat, als je aangevallen of beledigd wordt?

Zachtmoedigheid in de Bijbel

In een bepaalde passage benoemt de apostel Paulus “de zachtmoedigheid en de mildheid van Christus” (2 Kor. 10,1). En de apostel Petrus herinnert zich op zijn beurt Jezus’ houding tijdens zijn Passie: Hij reageerde niet en schold niet, want “Hij liet zijn zaak over aan Hem die rechtvaardig oordeelt” (1 Petr. 2,23). Jezus’ zachtmoedigheid zie je heel goed terug in zijn Passie.

In de Schriften wijst het woord ‘zachtmoedig’ ook op mensen die geen aards bezit hebben; dus is het opvallend dat de derde Zaligspreking juist zegt dat de zachtmoedigen “het land zullen bezitten”.

Strijden om land

In werkelijkheid citeert deze Zaligspreking uit psalm 37, die we aan het begin van de catechese hebben gehoord. Ook hier wordt zachtmoedigheid gekoppeld aan landbezit.

Als je er goed over nadenkt, lijken die twee dingen niet samen te gaan. Het bezitten van land is een klassiek gegeven voor strijd: er wordt vaak gevochten om land en om over een bepaald gebied te kunnen heersen. In oorlogen wint de sterkste en verovert die andere gebieden.

Het Beloofde Land

Maar let op het werkwoord dat gebruikt wordt om het bezit van de zachtmoedigen aan te duiden: zij veroveren het land niet, er staat niet: “Zalig de zachtmoedigen want zij zullen het land veroveren”. Nee, zij “bezitten” het. Zalig de zachtmoedigen want “zij zullen het land bezitten”.

In de Schriften heeft het werkwoord ‘bezitten’ een nog grotere betekenis. Het volk van God noemt het land van Israël zijn ‘bezit’, omdat dit het Beloofde Land is.

Dit land is een belofte en een geschenk voor het volk van God, en het wordt een teken van iets dat veel groter is dan zo maar een stuk grond. Er is een ‘land’ dat de hemel is, ofwel het land waar wij naar op weg zijn: de nieuwe hemel en de nieuwe aarde waarnaar wij op weg zijn (vlg. Jes. 65,17; Jes. 66,22; 2 Petr. 3,13; Apok. 21,1).

De zachtmoedige is geen lafaard

De zachtmoedige is dus degene die het prachtigste land ‘bezit’. Het is geen lafaard of een zwakkeling die de neiging heeft een uitweg te zoeken om uit de problemen te blijven. Juist niet! Het is iemand die iets in bezit heeft gekregen en dat niet wil verkwisten.

De zachtmoedige is geen meegaand persoon, maar is een leerling van Christus die heeft geleerd een heel ander soort land te verdedigen. Hij verdedigt de vrede, zijn relatie met God, de geschenken van God; hij koestert barmhartigheid, broederschap, vertrouwen en hoop. Omdat zachtmoedige mensen barmhartige en broederlijke mensen zijn, mensen met vertrouwen en hoop.

De zonde van woede

Hier moeten we het hebben over de zonde van de woede, een gewelddadige motor waarvan we allemaal de impuls kennen. Wie wordt er niet soms boos? Wij allemaal. We moeten de Zaligspreking omkeren en onszelf de vraag stellen: hoe veel dingen hebben we vernietigd met onze woede? Hoeveel hebben we verloren?

Een moment van woede kan zoveel vernietigen; je verliest de controle en vergeet wat werkelijk belangrijk is. Je kunt dan de relatie met een broeder vernielen, en soms is dat onherstelbaar. Uit boosheid praten zoveel mensen niet meer met elkaar, ze zijn van elkaar verwijderd geraakt. Dat is het tegenovergestelde van zachtmoedigheid. Zachtmoedigheid brengt samen, woede verwijdert.

Geen mooier land dan het hart van een ander

Met zachtmoedigheid kun je tal van dingen veroveren. Zachtmoedigheid is in staat om harten te veroveren, om vriendschappen en zo veel meer te redden. Want mensen worden kwaad, maar kalmeren daarna weer, denken er nog eens over na en keren op hun schreden terug. Zo kun je met zachtmoedigheid weer opbouwen.

Het ‘land’ dat we met zachtmoedigheid kunnen veroveren, is de redding van die broeder waarover het Evangelie volgens Matteüs ook spreekt: “Luistert hij naar u, dan hebt gij uw broeder gewonnen” (Mt. 18,15).

Er is geen mooier land dan het hart van een ander; er is geen mooier gebied te winnen dan de herwonnen vrede met een broeder. En dat is het land dat je met zachtmoedigheid zult bezitten! (Vert. Susanne Kurstjens)