Als twee ‘geniale reuzen’ in de twaalfde eeuw beter met elkaar hadden kunnen opschieten, dan zouden we de problemen die vandaag in de wereld spelen heel anders benaderen.
Historicus Raoul Bauer ziet hoe in onze tijd de beschaving ten koste gaat van de mens, door een ontspoord rationalisme. Die ontsporing vindt zijn oorzaak in de twaalfde eeuw, zo is zijn overtuiging.
De twee genieën waar hij het over heeft, zijn mysticus Bernardus van Clairvaux en de geleerde Abelardus. Bernardus staat voor de vernieuwing van het kloosterleven, volgens de oorspronkelijke regel die de heilige Benedictus van Nursia in de zesde eeuw schreef en die de basis is voor het leven van de benedictijnen en vele andere kloosterorden.
Abelardus is daarentegen een hoofdrolspeler in de intellectuele vernieuwing van de twaalfde eeuw. Hij was de grondlegger van de moderne theologie die het geloof door middel van het verstand wil verklaren. Dat stuitte op grote weerstand, met name van Bernardus.
Bauer, die eerder onder meer publiceerde over Karel de Grote en Clovis, toont zich in dit boek – dat overigens een bewerkte versie is van de uitgave uit 1985, en daarvan nauwelijks lijkt af te wijken – weer de historicus die wat hij in de bronnen vindt, en ook wat hij er niet vindt, scherpzinnig weet te interpreteren.
Zo komt vooral Bernardus uit de verf als een groot mysticus die echter de realiteit uit het oog verliest. Zijn oproep tot de tweede kruistocht bijvoorbeeld, liep uit op een ramp. De onderneming was slecht georganiseerd, maar dat maakte Bernardus niets uit: hij wilde dat iedereen de gelegenheid kreeg in de strijd om het Heilig Land te sterven en zo in de hemel te komen.
Een idee dat ons maar al te bekend in de oren klinkt. Ook heiligen hebben hun donkere kanten, zo blijkt maar weer.
Op zijn beurt kon Abelardus arrogant en onredelijk uit de hoek komen. De dialoog tussen de twee mannen, die in juni 1140 had moeten plaatsvinden, werd gesaboteerd door Bernardus die Abelardus van ketterij beschuldigde en zo van het gesprek een tribunaal maakte. Daarop trok Abelardus zich terug.
Zou de kwestie van de verhouding tussen geloof en rede uit de wereld zijn geholpen als de twee mannen niet zo koppig waren geweest? Hierop geeft Bauer geen overtuigend antwoord. Ook na het lezen van dit boek blijft dat dus een open vraag.
Raoul Bauer, De geniale mislukking van de Middeleeuwen. Uitg. Sterck & De Vreese, 142 pp., € 17,50, ISBN 978 90 5615 587 2
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
