Het is een actuele kwestie om ons te bezinnen op de middeleeuwse lectio divina. Dat vindt Jos de Heer, een theoloog die zich heeft beziggehouden met bijbelexegese en christelijke meditatie. Volgens hem zijn we op een dwaalweg beland met het hedendaagse idee dat we geen ‘zelf’ en geen ‘ziel’ zouden bezitten.
“Wie we zijn en hoe we onszelf beleven is een constructie”, aldus de bekende auteur Yuval Harari in een van zijn bestsellers. De Heer citeert Harari in de inleiding van zijn boek De ladder van de kloosterlingen, juist om er weerstand aan te bieden: hij wil de relevantie onderstrepen van middeleeuwse christelijke spiritualiteit. Die vormt een antwoord op de hedendaagse verwarring over de vraag wie we eigenlijk zijn.
In de sfeer van lectio divina en meditatie, zoals die in dit boek naar voren komt, ligt de focus bij de Schriften. We worden aangesproken, we horen de stem van God, die resoneert in ons innerlijk. Ons ‘zelf’ is dus iets dat luistert. In het horen komen we tot aanzijn, bestaan we, en worden we steeds werkelijker.
In tegenstelling hiermee dreig je jezelf kwijt te raken als je willoos meedrijft in de hedendaagse ervaring van een verkruimelde menselijke identiteit. De mystiek die De Heer hier presenteert, legt het accent bij het goddelijke Woord, dat ons wakker maakt. De aandacht gaat daarbij steeds sterker uit naar het ‘zien’ van God ofwel contemplatie. In die beweging raakt de problematiek van een ‘geconstrueerd zelf’ uit het zicht.
Wat is precies de bron waarop Jos de Heer de aandacht wil vestigen met zijn boek, dat de titel De ladder van de kloosterlingen meekreeg? Het gaat hier om een tekst met dezelfde benaming, daterend uit de twaalfde eeuw, die geldt als de klassieke bron voor de praktijk van de lectio divina. De kartuizer monnik Guigo II is de auteur ervan.
Volgens kenners vat deze Guigo hier de eeuwenoude praktijk van lectio divina samen. Guigo stelt dat je je, om echt geestelijk de Bijbel te kunnen lezen, bewust zou moeten worden van vier ‘stappen’, als sporten op de ladder. Hij schrijft: “De lezing zoekt naar de zoetheid van het gelukkige leven, de meditatie vindt haar, het gebed vraagt erom, de contemplatie proeft haar.”
Guigo’s brief telt een kleine vijfhonderd regels, die hier fraai worden gepresenteerd, in het Latijn en in Nederlandse vertaling. De Heer geeft steeds uitvoerig commentaar, nogal eens té uitvoerig en te diffuus. Tegelijk moet gezegd worden dat in De ladder van de kloosterlingen de schatkamer van onze middeleeuwse spiritualiteit met kundigheid en enthousiasme wordt geopend.
Jos de Heer/Guigo II de Kartuizer, De ladder van de kloosterlingen. Spiritualiteit van de Lectio Divina. Uitg. Skandalon, 240 pp., € 22,95, ISBN 978 94 92183 85 9
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.