Net rond de tijd dat uw recensent aan dit stukje begon, was in de dagelijkse lezingencyclus het verhaal van de verloren zoon aan de beurt – dat we volgens sommigen het verhaal van de barmhartige Vader moeten noemen. Toeval? Vast, maar beide benamingen van deze bijbelpassage zijn best van toepassing op het levensverhaal van Herman Verbeek (1936-2013).
Op basis van deze biografische schets is het immers niet moeilijk de priester-die-links-politicus-werd (PPR, GroenLinks) te zien als iemand die zijn leven lang zocht naar echte vaderfiguren. ‘Echt’, in tegenstelling tot de autoritaire vader met wie hij thuis te maken had, die hem volgens Verbeek structureel mishandelde.
Het beeld rijst op van iemand met een radicaal probleem met gezag. Zeker als dat door een vaderlijke figuur wordt uitgeoefend, of die nu “bisschop Eijk, de paus in Rome of zelfs God in de hemel” is, zoals in 2001 in tv-programma Het Zwarte Schaap over hem gezegd werd. (Een botsing met bisschop en paus hoeft ook niet te verbazen; de op latere leeftijd uit de kast gekomen Verbeek zal niet blij zijn geweest met hun opvattingen over homoseksualiteit.)
Ook Verbeeks levensweg hoeft niet te verbazen; hij werd in 1963 priester gewijd voor het bisdom Groningen, maar betrad zoals zovelen al snel paden die toen populair werden: Jezus is God niet, God is een ‘verhaal’, de Bijbel een verzameling (weliswaar prachtige) mythen en het marxisme een prima uitgangspunt voor theologie en maatschappijanalyse. Op dat moment vast heel modern, maar zoals zou blijken, op langere termijn niet erg duurzaam.
In 1976 schrijft Verbeek in een brief: “Ik onderga heel hevig dat zowel de kerk als de maatschappij mij tegenstaan, mijn thuis niet zijn. Terwijl ik niet zonder zoiets kan als een geloofsgemeenschap en een samenleving.” En even verder: “Ik vraag me steeds sterker af waar in die situatie mijn plekje is.”
Dat mag de grote vraag van zijn leven heten, en je krijgt al lezend niet de indruk dat hij die plek ooit helemaal heeft weten te vinden. Daarvoor is hij te rusteloos, botsend met mensen ook in een zoektocht naar een thuis en een vader.
Toenmalig KN-hoofdredacteur Ed Arons noemde Verbeeks kritiek op de Kerk in Het Zwarte Schaap “niet constructief”. Hij verwachtte “van de Kerk iets dat nooit gerealiseerd zal worden”. Datzelfde lijkt op te gaan voor zijn benadering van andere mensen. Zo komen in deze schets de tragiek van één leven en een heel tijdsbeeld samen.
Stefan van der Poel, Herman Verbeek (1936-2013) – Priester, politicus, publicist. Uitg. Verloren, 142 pp., € 18,-, ISBN 978 90 87 0483 27
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
