Jonathan Sacks (1948-2020), een Joodse bijbelgeleerde met wereldwijde uitstraling, werd bij het Nederlandse lezerspubliek bekend dankzij vertalingen van zijn werk als Niet in Gods naam (2016). Die kennismaking gaat voort, ook nu Sacks in november 2020 overleden is. Op dat moment was nog maar één deel van zijn commentaar op de Thora – reekstitel: Verbond en dialoog – in het Nederlands verschenen. Inmiddels zijn ook de delen over de bijbelboeken Genesis en Leviticus beschikbaar.
Sacks omschrijft Genesis als ‘boek van het begin’, Leviticus noemt hij ‘boek van het heilige’. Bij het eerste, ‘boek van het begin’, kun je je van alles voorstellen: de schepping aan het begin, en de roeping van Abraham uit de volken om stamvader te worden van Israël. Maar al snel ontdek je hoe verrijkend en verfrissend het is om nieuwe bijbelkennis op te doen. Bijvoorbeeld dat Abrahams positie geen status was, maar een opdracht. In Abrahams ervaringen ontdekt Sacks het fundamentele besef dat “leven in geloof betekent een spoor van God zien in het gelaat van de vreemdeling”. De mens is beeld-van-God, benadrukt hij, en dat houdt een verantwoordelijkheid in.
Leviticus heeft geen grote faam bij lezers: al die wetten en regels! Maar als je een paar hoofdstukken van Sacks’ boek over Leviticus gelezen hebt, ben je voorgoed op andere gedachten gebracht. Hij laat zien wat de betekenis is van rein en onrein, van heilig en onheilig, van de ruimte die God inneemt in het menselijk leven – ruimte die Hem wordt toegewijd. De sacramentele en rituele dienst rond het tabernakel, vertelt Sacks, ontstond als reactie op de angst van Israël na de ontzagwekkende en overdonderende openbaring van God op de berg Sinaï. Als mensen Leviticus “achterhaald en onbegrijpelijk vinden”, stelt Sacks, “vergeten ze dit: dat het priesterlijke ritueel een choreografie van de liefde is”.
Het mooie van Sacks’ Thora-boeken is de toegankelijkheid ervan. Je hoeft niet over theologische voorkennis te beschikken om dit te lezen. Sacks’ schrijfstijl en benadering hebben het vermogen een breed publiek te interesseren. En wie een beetje gedisciplineerd is, leest deze boeken in vlot tempo uit: per week zou je zo’n vijfendertig bladzijden moeten doornemen om het Joods leesrooster te volgen. Dan ben je in één jaar door de Thora. Hopelijk volgen ook Sacks’ boeken over Numeri en Deuteronomium snel in Nederlandse vertaling, dan kunnen we met hem de jaarring rond.
Jonathan Sacks, Leviticus. Boek van het heilige Uitgeverij: Skandalon Pagina’s 400 | € 32,50 ISBN 978 9492 18 393 4
Jonathan Sacks, Genesis. Boek van het begin Uitgeverij: Skandalon Pagina’s 320 | € 29,95 ISBN 978 9492 18 391 0
