Over Thomas Merton valt veel te zeggen en de meningen zijn verdeeld. Enerzijds heb je de Merton-vrienden en bijvoorbeeld paus Franciscus, die hem “een bron van geestelijke inspiratie en een gids voor velen” noemt. Anderzijds verwijten critici hem dat hij te veel is opgegaan in de oosterse religies en diverse uitglijers heeft gemaakt.
Laten we eens proberen onbevooroordeeld te kijken naar zijn 37 Overdenkingen in eenzaamheid. Deze ‘gedachten over het contemplatieve leven’ zijn nu voor het eerst naar het Nederlands vertaald. Hij schreef ze rond 1954, toen hij bijna veertig was. Merton wilde in die tijd de drukte van de abdij ontvluchten en betrok dagelijks enkele uren een leegstaand werkschuurtje.
De stilte moet krachtig zijn binnengekomen. Zijn meditaties zijn samengebalde mystieke oprispingen, heldere flitsen die misschien minder duidelijk zijn voor wie veraf staan. Ze kennen onstuimige wendingen en versnellingen die je kunnen doen struikelen.
Zeker gaat het Merton om God in de drie Personen. Maar zijn inzichten verraden enige haast, missen soms nuance of smaken wat onrijp. Merton heeft de neiging zijn geestelijke toestand van dat moment te verabsoluteren of te veralgemenen. Hoewel hij als een geleerde vermaningen geeft over het geestelijk leven en het kluizenaarschap, blijkt hij zelf op dat moment nog maar net aan zijn leerschool te zijn begonnen.
Zeker, soms schiet hij raak met een echo van aloude wijsheid. Dan weer deelt hij een tijdeigen inzicht, dat de ziel en de wereld wil transformeren. Met zijn eigentijdse, gestileerde woordenschat komt hij tegemoet aan hen die de taal van de heilige kerkleraars lastig vinden. De paradoxen die deze man kenmerkten, blijven echter voelbaar in zijn denken.
Zo zegt hij bijvoorbeeld: “Tegenstrijdigheden hebben altijd bestaan in de menselijke ziel, maar pas wanneer we analyse verkiezen boven stilte, worden ze een voortdurend en onoplosbaar probleem.”
Zijn lof op de stilte wringt met het feit dat hijzelf die stilte voortdurend onderbreekt met zijn analyses. En toch hoor je dan weer engagement en diepzinnigheid. “Omdat het leven in eenzaamheid stilte betekent, verdwijnt daarmee het rookgordijn van woorden dat de mens tussen zijn geest en de dingen heeft opgetrokken.”
Wat kun je daarop zeggen? In de stilte zal het antwoord wel klinken.
Thomas Merton, Overdenkingen in eenzaamheid. Uitg. Damon, 144 pp., € 16,90, ISBN 9789463402552
In een wereld waarin alles voortdurend verandert en onder druk staat, is katholieke kwaliteitsjournalistiek een uniek en kostbaar goed. Op KN.nl heeft u altijd toegang tot het laatste nieuws uit kerk en samenleving, en vindt u uitgebreide reportages en verhelderende analyses van onze gespecialiseerde redacteuren.
Voor maar € 1,40 per week leest u altijd als eerste al het moois dat KN.nl te bieden heeft, heeft u online onbeperkt toegang tot al onze artikelen én steunt u het voortbestaan van de laatste katholieke krant van Nederland.
Dus geef om katholieke kwaliteitsjournalistiek en word lid van KN Online.
